Του Αριστείδη Χατζή
Protagon
Aristides N. Hatzis
Associate Professor, University of Athens
LL.M., Ph.D. (University of Chicago)
Το δημοψήφισμα της 5ης Ιουλίου ήταν το πρώτο δημοψήφισμα στην ιστορία του ελληνικού κράτους που δεν είχε ως αντικείμενο το πολιτειακό ζήτημα. Το γεγονός αυτό του προσδίδει αυτόματα ιστορικές διαστάσεις. Όμως η ιστορική του σημασία είναι μεγάλη και για έναν άλλο λόγο. Διότι με το δημοψήφισμα της 5ης Ιουλίου πραγματικά έληξε η μεταπολίτευση.
Το αποτέλεσμα θα έχει πολιτικές συνέπειες παρόμοιες με εκείνες της περιόδου 1909-1912. Η εμφάνιση του Ελευθερίου Βενιζέλου ισοπέδωσε ολοκληρωτικά το παρηκμασμένο πολιτικό σύστημα. Οι εκλογές του 1910 και κυρίως εκείνες του 1912 τον κατέστησαν πολιτικά κυρίαρχο. Φυσικά δεν συγκρίνω σε καμία περίπτωση τον μεγάλο Έλληνα εκσυγχρονιστή με τον Αλέξη Τσίπρα. Όμως δεν υπάρχει άλλη παρόμοια περίπτωση απόλυτης πολιτικής κυριαρχίας. Ούτε καν αυτή του Ανδρέα Παπανδρέου το 1981. Διότι και ο Βενιζέλος το 1912 έπαιξε και ο Τσίπρας το 2015 παίζει χωρίς αντιπάλους.
Αυτό είναι το πρώτο πρόχειρο συμπέρασμα από τη σαρωτική νίκη, όχι μόνο του «Όχι» αλλά κυρίως του Αλέξη Τσίπρα.
Βέβαια, μια τόσο μεγάλη νίκη, αυτήν ειδικά την περίοδο, δεν εξασφαλίζει τη μακροπρόθεσμη πολιτική ηγεμονία. Η περίοδος αυτή μπορεί να εξατμίσει ακόμα και μια τόσο ισχυρή πλειοψηφία σε χρόνο ρεκόρ. Αρκεί μια λάθος κίνηση ή ένα ατύχημα.
Ο Αλέξης Τσίπρας έχει πλέον την ευκαιρία να πραγματοποιήσει ό,τι υποσχέθηκε τις προηγούμενες ημέρες. Να επιστρέψει στη διαπραγμάτευση και να φέρει πίσω μια συμφωνία, κάπως καλύτερη από αυτή που υποτίθεται ότι απορρίφθηκε με το δημοψήφισμα της 5ης Ιουλίου. Αλλά θα τα καταφέρει;
Πόσο ισχυρό διαπραγματευτικό όπλο είναι η πλειοψηφία αυτού του δημοψηφίσματος; Σίγουρα θα προβληματίσει όσους από τους εταίρους μας επιθυμούν να παραμείνει η Ελλάδα στην Ευρωζώνη και είναι έτοιμοι να αναλάβουν ένα λογικό κόστος. Αντίθετα, θα αποτελέσει ένα καλό άλλοθι για όσους θεωρούν ότι έφτασε η στιγμή να απαλλαγούν από το ελληνικό πρόβλημα.
Το αποτέλεσμα της διαπραγμάτευσης δεν θα εξαρτηθεί τόσο από τις απαιτήσεις του Έλληνα πρωθυπουργού (που θα διαπραγματεύεται με κλειστές τράπεζες, ίσως και ATM, δηλαδή με την πλάτη στον τοίχο), όσο από την ισορροπία δυνάμεων στο μέτωπο των εταίρων μας. Στο καλό σενάριο θα έχουμε σύντομα μια συμφωνία με λίγο καλύτερους όρους και ίσως μια σαφή αναφορά στην ελάφρυνση του χρέους (με τη βοήθεια του ΔΝΤ). Στο κακό σενάριο θα έχουμε κατάρρευση των διαπραγματεύσεων και της Ελλάδας.
Γιατί να επιλέξει ο Αλέξης Τσίπρας το κακό σενάριο; Για τον ίδιο λόγο που το επέλεξε και πριν 10 ημέρες. Γιατί θα του φαίνεται αδύνατο να περάσει τη συμφωνία από τη Βουλή χωρίς να διαλύσει το κόμμα του. Θα είναι οπωσδήποτε πιο δύσκολο καθώς τώρα πια θα βαραίνει πάνω του το ισχυρό «όχι». Θα έχει το πολιτικό θάρρος και την ωριμότητα να αντιληφθεί ότι διαθέτει πλέον το κύρος και τη δύναμη να το κάνει, συντρίβοντας ταυτόχρονα όποια/ον βρει μπροστά του; Έχω πολλές αμφιβολίες. Ομολογώ όμως ότι το ενωτικό και μετριοπαθές διάγγελμά του μετά τη νίκη ήταν μια καλή αρχή.
Μήπως όμως αυτή η ισχυρή εντολή για σκληρή διαπραγμάτευση βάλει σε πειρασμό τον πρωθυπουργό να τη μεταφράσει ως επιλογή για σύγκρουση; Είναι πολύ πιθανό εάν οι εταίροι μας θεωρήσουν ότι το κόστος της εξόδου της Ελλάδας από την ευρωζώνη είναι μικρότερο του κόστους του πολιτικού ντόμινο, που μια σαφώς ευνοϊκότερη συμφωνία για την Ελλάδα θα προκαλέσει στον νότο της Ευρώπης.
Αυτή η εβδομάδα θα είναι καθοριστική. Κάθε πρόβλεψη είναι παρακινδυνευμένη. Οι κίνδυνοι που πολλοί προέβλεψαν (και εγώ ανάμεσά τους) στην περίπτωση νίκης του «όχι» είναι μεγαλύτεροι μετά τον θρίαμβο. Εύχομαι να διαψευστούμε πανηγυρικά την ημέρα που ο έλληνας πρωθυπουργός θα καταθέτει τη συμφωνία, οποιαδήποτε συμφωνία, στην ελληνική Βουλή, ενώ την ίδια ώρα οι Έλληνες πολίτες, μερικά μέτρα πιο κάτω, στην πλατεία Συντάγματος, θα μπορούν να σηκώνουν όσα χρήματα χρειάζονται από τα ATM.
Υ.Γ.: Η 5η Ιουλίου είναι επίσης μια ημέρα ήττας, πικρής ήττας των εκσυγχρονιστικών μεταρρυθμιστικών δυνάμεων. Η κινητοποίησή τους ήταν πρωτοφανής, η ενίσχυσή τους, από παντού, ήταν περισσότερο από εντυπωσιακή – έως προκλητική. Ακόμα και με την αρωγή των υπολειμμάτων των πρώην μεγάλων κομμάτων και των αρκετών φοβισμένων ανθρώπων δεν έφτασαν ούτε το 40%. Θα τη συζητήσουμε αυτήν την αποτυχία, θα τη συναντήσουμε ξανά, δεν θα ξεπεραστεί εύκολα. Όμως το πρώτο, αδιαμφισβήτητο συμπέρασμα μπορούμε να το εξάγουμε σήμερα. Όλα όσα εκπροσωπούμε, όλα όσα μεταφέρουμε, όλα όσα θεωρούμε δεδομένα, τα απέρριψε με το δημοψήφισμα της 5ης Ιουλίου η μεγάλη πλειοψηφία του ελληνικού λαού. Η ήττα μας είναι συντριπτική.
ένα άρθρο των πρωταγωνιστών
Επιλέξαμε επίσης
Δέκα συμπεράσματα
Ακόμα δεν ξέρουμε πού οδηγεί το αποτέλεσμα. Θα δούμε εντός της εβδομάδας. Πρέπει πρώτα να δούμε αν θα υπάρξει συμφωνία και πότε θα ανοίξουν οι τράπεζες. Και πώς θα ανοίξουν οι τράπεζες. Επίσης, τώρα θα αποδειχθεί αν ο ΣΥΡΙΖΑ έχει κρυφή ατζέντα ή όχι.
Ο Τσίπρας έχει πλέον την πολιτική και κοινωνική ηγεμονία να οδηγήσει τη χώρα όπου θέλει. Είναι μία προσωπική πολιτική νίκη που μπορεί να την επιδείξει στο εσωτερικό του ΣΥΡΙΖΑ. Βέβαια αν δεν ανοίξουν οι τράπεζες, αυτό αλλάζει σε μερικές μέρες. Σίγουρα το ξέρει. Το θέμα είναι πώς θα τον αντιμετωπίσουν οι εταίροι. Τον αποδέχονται ως συνομιλητή; Ακόμα και αν δεν τον αποδέχονται, δεν υπάρχει άλλος για να συνομιλήσουν.
Το «Όχι» είχε πρόσωπο, τον Τσίπρα. Το «Ναι» δεν είχε. Και όταν αποκτούσε, ήταν το παλιό, το φθαρμένο.
Τα μέσα ενημέρωσης δεν είναι τόσο ισχυρά όσο πιστεύουμε. Μερικές φορές δημιουργούν, αντανακλαστικά, αντιδράσεις αντίθετες απέναντι σε αυτό που επιδιώκουν.
Η ελληνική κοινωνία δεν πιστεύει ότι έχουν βάση οι απειλές και οι προειδοποιήσεις για έξοδο από το ευρώ. Αλλά και συνάμα ένα κομμάτι της αδιαφορεί ή βλέπει θετικά το ενδεχόμενο.
Ο περίφημος διχασμός δεν είναι τόσο ευρύς και βαθύς, όπως τον περιέγραφαν οι ανησυχούντες. Υπάρχει πλέον ένα τεράστιο πλειοψηφικό ρεύμα υπέρ της κυβέρνησης που, πιθανότατα, εγκρίνει και τη συνολική εικόνα της. Υφίσταται, βέβαια, συμπαγής αντίθετη άποψη, αλλά δεν μπορεί να ομογενοποιηθεί πολιτικά και κομματικά.
Δεν υπάρχει αντιπολίτευση ικανή να δημιουργήσει ισχυρά ερείσματα στην κοινωνία. Ο ΣΥΡΙΖΑ διατηρεί, ακόμα και ως κυβέρνηση τον ρόλο του φορέα διαμαρτυρίας απέναντι στο σύστημα. Στο παλιό σύστημα. Και η κοινωνία του επιτρέπει να δημιουργήσει το δικό του σύστημα.
Το περίφημο «μέτωπο της λογικής» μπορεί να διεκδικήσει όλο το ποσοστό του ΝΑΙ, αλλά δεν έχει ομογενοποιημένη έκφραση. Ο ΣΥΡΙΖΑ δεν έχει αντίπαλο.
Ο Σαμαράς έχασε την ευκαιρία να φύγει αμέσως μετά τις εκλογές του Ιανουαρίου. Θα ήταν καλύτερο για τον ίδιο, την υστεροφημία και το κόμμα του.
Αν ο Τσίπρας φέρει μία συμφωνία με μικρότερο χρέος, κάνει βασικές μεταρρυθμίσεις και συγκρουστεί, στα αλήθεια, με την ολιγαρχία και τη «διαπλοκή», μπορεί να κυβερνάει τη χώρα μέχρι τα γεράματά του, μέχρι τα χρόνια του Φλαμπουράρη.
