Γράφεί ο Χρήστος Ηλιόπουλος
Σύμφωνα με τον νόμο στην Ελλάδα, η προθεσμία για να αποποιηθεί ο κληρονόμος μία κληρονομία, είναι τέσσερις μήνες από τον θάνατο του κληρονομουμένου ή από την δημοσίευση της διαθήκης, αν υπάρχει διαθήκη. Αν δηλαδή ο κληρονόμος δεν επιθυμεί να λάβει το μερίδιό του, είτε διότι θέλει να το πάρει κάποιος άλλος από την οικογένεια, είτε διότι η κληρονομία έχει χρέη, υπάρχει συγκεκριμένη προθεσμία για να το κάνει, η οποία είναι τέσσερις μήνες. Εάν ο θανών απεβίωσε εκτός Ελλάδος ή οι κληρονόμοι ζουν στο εξωτερικό, η προθεσμία είναι δώδεκα μήνες. Η αποποίηση γίνεται στην Γραμματεία του Δικαστηρίου στην Ελλάδα, με απλό σχετικά τρόπο χωρίς να χρειάζεται παράσταση δικηγόρου.
Εάν η προθεσμία των τεσσάρων ή δώδεκα μηνών παρέλθει χωρίς αποποίηση, τότε ο νόμος ορίζει ότι οι κληρονόμοι έχουν αποδεχθεί πλέον την κληρονομία, ακόμα και αν δεν έχουν κάνει καμία συγκεκριμένη ενέργεια που να καταδεικνύει αποδοχή. Δηλαδή ο κληρονόμος που ζει στο Τέξας των ΗΠΑ έχει αποδεχθεί την κληρονομία στην Ελλάδα ακόμα και αν δεν έχει κάνει τίποτα που να δείχνει ότι θέλει την κληρονομία. Και ο κληρονόμος που ζει στην Μελβούρνη της Αυστραλίας έχει επίσης αποδεχθεί το κληρονομικό του μερίδιο, ακόμα και αν δεν έχει βάλει δικηγόρο στην Ελλάδα για να κάνει τα κληρονομικά του. Απλώς και μόνο με την πάροδο των δώδεκα μηνών (επειδή πρόκειται για κατοίκους εξωτερικού), θεωρείται ότι έχουν αποδεχθεί αυτομάτως. Για να πάρουν στο όνομά τους βεβαίως με συμβόλαιο τα κινητά ή τα ακίνητα της κληρονομίας ή για να εισπράξουν τα χρήματα από τυχόν τραπεζικό λογαριασμό του κληρονομουμένου, απαιτείται σειρά νομικών ενεργειών.
Σε πολλές υποθέσεις, οι κληρονόμοι, ιδιαιτέρως όσοι κατοικούν στο εξωτερικό και δεν γνωρίζουν τους νόμους της Ελλάδος, θα ήθελαν να αποποιηθούν, όμως έχουν χάσει την προθεσμία αποποίησης, επειδή δεν γνώριζαν ότι για να αποποιηθούν έχουν προθεσμία μέσα στην οποία μπορούν να το πράξουν. Σε εξαιρετικές περιπτώσεις, μπορεί να είναι νομικά εφικτό να γίνει η αποποίηση, ακόμα και μετά την πάροδο της προθεσμίας.
Στην υπ’ αριθ. 4496/2019 απόφασή του το Πρωτοδικείο Αθηνών εδέχθη αγωγή που άσκησαν οι κληρονόμοι του θανόντος (σύζυγος και τέσσερα παιδιά του), οι οποίοι νόμιζαν ότι η προθεσμία για αποποίηση είναι έξι και όχι τέσσερις μήνες. Ο λόγος, τον οποίο απέδειξαν με μάρτυρες και έγγραφα στο Δικαστήριο, ήταν ότι πήραν πληροφορίες για την τις διαδικασίες για την κληρονομία από την εφορία, στην οποία ένας υπάλληλος ορθώς τους ενημέρωσε ότι η προθεσμία για υποβολή δήλωσης φόρου κληρονομίας είναι έξι μήνες από τον θάνατο ή από την δημοσίευση της διαθήκης. Οι κληρονόμοι, που δεν ήταν υψηλού μορφωτικού επιπέδου και δεν είχαν καλές νομικές γνώσεις, νόμισαν ότι όλες οι προθεσμίες για την κληρονομιά, ακόμα και εκείνη για την αποποίηση, είναι έξι μήνες. Έτσι, έκαναν την αποποίηση στο Δικαστήριο μετά την πάροδο των τεσσάρων μηνών, αλλά πριν περάσουν οι έξι μήνες. Αξιοσημείωτο είναι βεβαίως πώς ο αρμόδιος υπάλληλος στο Δικαστήριο όταν έκαναν την εκπρόθεσμη και μη έγκυρη αυτή αποποίηση, δεν τους ενημέρωσε ότι η προθεσμία είναι τέσσερις μήνες.
Όταν οι κληρονόμοι έμαθαν από φιλικό πρόσωπο ότι η προθεσμία της αποποίησης είναι τέσσερις μήνες, απευθύνθηκαν σε δικηγόρο και τότε έμαθαν ότι η αποποίηση που νόμιζαν ότι είχαν κάνει, δεν είχε ισχύ, διότι ήταν εκπρόθεσμη. Επομένως, είχαν αποδεχθεί την κληρονομία αυτομάτως και χωρίς να το γνωρίζουν, παρά την νομιζόμενη αποποίηση, της κληρονομίας, που είχε χρέη προς το Δημόσιο και προς τις τράπεζες. Ακολούθως, κατέθεσαν αγωγή στο Δικαστήριο ζητώντας να ακυρώσει την αποδοχή που είχαν κάνει (επειδή με την πάροδο των τεσσάρων μηνών, θεωρείται ότι αποδέχθηκαν), με τον ισχυρισμό ότι δεν γνώριζαν την πραγματική προθεσμία. Το γεγονός ότι είχαν κάνει την «αποποίηση» εντός έξι μηνών, εντός δηλαδή της προθεσμίας που νόμιζαν ότι ίσχυε, προφανώς ενίσχυσε την βασιμότητα του ισχυρισμού τους περί πλάνης. Το Δικαστήριο, με μία απόφαση που δεν είναι και πολύ συνηθισμένη, εδέχθη την αγωγή τους και έκρινε ότι η τεκμαιρόμενη αποδοχή τους, (λόγω της παρόδου του τετραμήνου), δεν είχε ισχύ και ότι πρέπει να ακυρωθεί, ώστε να αρχίσει από τώρα να μετράει νέο τετράμηνο, εντός του οποίου ασφαλώς και θα προέβησαν σε έγκυρη πλέον αποποίηση, ώστε να αποφύγουν την κατάχρεη κληρονομία.
*Ο Χρήστος Ηλιόπουλος είναι Δικηγόρος παρ’ Αρείω Πάγω, Master of Laws.
