Ιδιαίτερες αναλύσεις και σημαντικές επισημάνσεις γίνονται πρόσφατα, στις σχολές (Ελλάδας και εξωτερικού) ανάπτυξης και βελτίωσης της ανθρώπινης προσωπικότητας, περί του «λάθους». Παράλληλα το σύνολο των επιστημόνων και ειδικών ερευνητών – συγγραφέων που ασχολούνται με το εν λόγω θέμα, προσπαθούν να ρίξουν φώς επί του συγκεκριμένου δίνοντας τις δικές τους απαντήσεις, οι οποίες θεωρούμενες από «ψηλά» ίσως να μην διαφέρουν και πολύ…
Περιττό να επισημάνουμε πως και οι θρησκείες, οργανωμένες ή όχι, επιχειρηματολογούν, έχοντες τις θέσεις τους. Η όλη αυτή αναζήτηση, επί του «λάθους» δηλαδή, ίσως να είναι τόσο παλιά όσο και ο ανθρώπινος έναρθρος λόγος.
Το όλο ερώτημα ενδεχομένως να εστιάζεται στην εξής απλή ερώτηση: Είναι λάθος… να κάνει κάποιος λάθος;
Η απάντηση πιθανώς να είναι απλή, όχι όμως απλοϊκή και σίγουρα εκτός από το διανοητικό μέρος του ανθρώπου, σχετίζεται με την καθημερινότητα όσο και με το πρίσμα που διερμηνεύεται ο ανθρώπινος βίος.
Σαφέστατα και λακωνικά η Ελλάδα μέσω των κλασσικών της διανοητών έχει δώσει την απάντηση. Θα αναφέρουμε ελάχιστα για να μην κουράσουμε τον αναγνώστη: «Πάθει μάθος» (σε αντιστοιχία του «Παθός και μαθός») έγραψε ο τραγικός ποιητής Αισχύλος, βάζοντας τα λόγια αυτά στο στόμα του Αγαμέμνονα, ενώ ο έτερος τραγικός, ο Ευριπίδης, δια στόματος Οινόμαου αποφαίνεται: « Ο πλείστα πράττων, πλείσθ’ αμαρτάνει βροτών» (μτφρ: αυτός που κάνει τα περισσότερα κάνει (και) τα περισσότερα λάθη), ενώ συμφωνεί και ο Μένανδρος λέγοντας: «Το πολλά τολμάν πόλλ᾽ αμαρτάνειν ποιεί» (μτφρ: αν τολμάς πολλά, κάνεις και πολλά λάθη). Βλέπετε η τέχνη βοηθά την φιλοσοφία και η φιλοσοφία την επιστήμη υπό την έννοια ότι είναι θεραπαινίδες της ανθρώπινης υπόστασης.
Θα αναφέρουμε και τις ρήσεις δύο ύστερων έγκριτων επιστημόνων οι οποίοι όπως αναφέρεται είχαν και κλασσική παιδεία: «Από λάθος σε λάθος, ανακαλύπτει κανείς ολόκληρη την αλήθεια» θα πει ο Αυστριακός ψυχίατρος Ζίγμουντ Φρόυντ, ενώ ο φυσικός Αλβέρτος Αϊνστάιν θα τονίσει πως «Όποιος δεν έκανε ποτέ λάθος, δεν έχει δοκιμάσει ποτέ κάτι καινούργιο».
Η θετική και αποτελεσματική διαχείριση της λανθασμένης ενέργειας ή εκτίμησης, το πώς χρησιμοποιείται δηλαδή η εμπειρία του λάθους είναι αυτό που μπορεί (και πρέπει) να μετατρέψει το σφάλμα, οδό προς επιτυχία. Εξάλλου αδιαμφισβήτητο ιστορικό γεγονός είναι πως… ανθρώπινο το σφάλλειν. Ακόμη και στην θρησκεία μας αναφέρονται σημαντικά πρόσωπα τα οποία διέπραξαν λάθη: ο Μωυσής, ο Αβραάμ, ο προφητάναξ Δαυίδ, ο Πέτρος κτλ
Λάθη πραγματοποιούν μόνο αυτοί που τολμούν, αυτοί που δημιουργούν. Οι αδρανείς, οι άτολμοι, οι δειλοί, αυτοί που δεν ενεργούν σε τίποτε, σαφώς έχουν και τις μεγαλύτερες πιθανότητες να μην κάνουν λάθη. Συνήθως είναι και οι σφοδρότεροι επικριτές όλων των συν – ανθρώπων τους και πάντων των ενεργειών. Συνήθως αναλύουν και επιχειρηματολογούν με υποτιθέμενους λογικούς συνειρμούς, που στην ουσία τους είναι κενοί και άλογοι. Συνειρμοί που εκπορεύονται από εσώτερες φοβίες και κόμπλεξ και εδράζονται σε μια προσωπικότητα που χρήζει ίασης. Τέτοιοι άνθρωποι δεν ανελίσσουν τον εαυτό τους ούτε και προσφέρουν υπηρεσίες προς την κοινωνία. Συνήθως πρέπει να αποφεύγονται.
Φυσικά όλα τα παραπάνω δεν θα πρέπει να εκληφθούν ως μια συνηγορία υπέρ των λαθών των διαρκών και ομοίων, χωρίς αίσθηση ευθύνης και αυτοκριτικής. Όχι δεν εννοούμε κάτι τέτοιο. Γενικά μιλώντας θέλουμε να υπογραμμίσουμε πως τα λάθη στην της ζωής πορεία, δεν θα πρέπει να μας απογοητεύουν, να μας καθηλώνουν , να μας αποκόπτουν από το θείο υλικό που είμαστε δημιουργημένοι. Να μην χαμηλώνουν την αυτοπεποίθησή μας, δημιουργώντας ηττοπάθεια, η οποία αναστέλλει την προς ανάπτυξη πτήση μας. Θα πρέπει να εκληφθούν(και οπωσδήποτε να χρησιμοποιηθούν κατ’ αυτό τον τρόπο) ως υλικό των εμπειριών. Και οι εμπειρίες (πρέπει να ) οικοδομούν την πείρα. Την οποία πείρα θεωρούμε ως γνώση που αποκτά κάποιος ασκούμενος ή ασκώντας και ορισμένου είδους δραστηριότητα στην ζωή με μέθοδο και όχι μόνο από θεωρητικές σπουδές. Άλλωστε η πορεία της ζωής δεν είναι θεωρητική. Είναι πράξη, προσωπική και ανεπανάληπτη για κάθε ανθρώπινη ύπαρξη. Έτσι δεν είναι;
Λέγεται και διδάσκεται όταν κάποιος σπουδάζει τα του εμπορίου, πως οι γνήσιες και κατά παράδοση εμπορικές οικογένειες του παρελθόντος, ευαρεστούνταν όταν διαπίστωναν ζημίες οικονομικές συνέπεια εμπορικών αποτυχιών, στην αρχή της σταδιοδρομίας των απογόνων τους. Θεωρούσαν αυτές τις αστοχίες πολύτιμα εφόδια, γνώσεων που θα δημιουργούσαν μελλοντικές επιτυχίες, την δε εκροή χρημάτων των οικονομικών αυτών αβαριών τα αναγκαία δίδακτρα!
Μια σημαντική διαφοροποίηση των επιτυχημένων φαίνεται να είναι ο τρόπος που χρησιμοποιούν, ερμηνεύουν, δια – χειρίζονται, διευθετούν αν θέλετε, τα λάθη τους: σταματούν, βλέπουν, μελετούν, αναλύουν εκτιμώντας την αιτία και εκκινούν εκ νέου. Επαναλαμβάνουν την προσπάθεια κατά το γνωστόν «Η επανάληψη (με φρόνηση) είναι η μητέρα της μάθησης». Ναι, ισχύει και εδώ!
Ενώ η επανάληψη η στείρα, χωρίς φρόνηση εθίζει, δημιουργεί συνήθεια στο λάθος και όπως είπε ο σοφός δάσκαλος ο Αριστοτέλης «έξις δευτέρα φύσις εστί».
Το «ουδέν κακόν αμιγές καλού» έχει και την επί του «λάθους» εφαρμογή του: Όλα τα λάθη, οι δυσκολίες, οι αναποδιές, τα ατυχήματα, τα απρόβλεπτα (αν και η ζωή χαρακτηρίζεται από μόνο ένα προβλέψιμο: πως είναι απρόβλεπτη!) γεγονότα, και ειδικά αυτά που μας πόνεσαν περισσότερο είναι τα εξόχως σημαντικά προς βελτίωση (όσο παράδοξο και αν φαίνεται), από την άποψη ότι συμβάλλουν τα πλείστα στην κατανόησης της ουσίας της ζωής και της γνώσεως του σκοπού αυτής…
Αυτά είναι που σφυρηλατούν σώμα και ψυχή, ποιώντας αγωνιζόμενους νικητές. Νικητές που γνωρίζουν καλά ποια είναι η πραγματική νίκη.
Όπως είπαμε και παραπάνω, αυτός που δεν κάνει τίποτε δεν κάνει και λάθη. Όμως το τραγικό είναι πως δεν μπορεί και να κερδίσει!
Άλλωστε ο γνήσια επιτυχημένος, όπως αρκετοί διατείνονται, είναι ο τέως αποτυχημένος!
