Έθιμο παλιό του τόπου μας ήταν το πρωτοχρονιάτικο κέρασμα της βρύσης. Ξυπνούσαν από νωρίς οι μανάδες, γέμιζαν ένα πιάτο με τα καλούδια της μέρας, ξεροτήγανα, μελομακάρουνα κι ανεβατά λουκούμια, έβαζαν μαζί καρύδια κι αμύγδαλα, σύκα ξερά και σταφίδες, πορτοκάλια κι άλλα φρούτα της εποχής, γέμιζαν κι ένα φλασκάκι με τσικουδιά, τα τύλιγαν όλα μαζί σε μια πετσέτα και τα παραδίδανε στους πιο μπιστικούς θεματοφύλακες της παράδοσης: τα παιδιά! Κινούσαν τα παιδιά σαν ιεροφάντες, σίμωναν στη νερομάνα, την καλημέριζαν σα να ’ταν άνθρωπος κι αυτή, «καλημέρα βρύση, χρόνια πολλά», έσκυβαν, σταύρωναν το νερό με την παλάμη τους, έπιναν μια γουλιά κι απόθεταν τα καλούδια στο πλάι, κάνω σε κάποιο πελέκι, σε κάποιαν άκρη, όπου βόλευε. Όποιος περνούσε από κει έπρεπε να πιει την τσικουδιά του, να δοκιμάσει τα καλούδια και να ευχηθεί με τη σειρά του: «καλημέρα βρύση, χρόνια πολλά».
Έθιμο παλιό του τόπου μας ήταν να περνούνε το πρωί της πρωτοχρονιάς οι άντρες από τη νερομάνα, να την καλημερίζουν, να της εύχονται και να της προσφέρουν νομίσματα. Αν ήταν πέτρινη βρύση, τα έριχναν στη γούβα, εκεί που πέφτει το νερό καθώς έρχεται δροσάτο κι ολόφρεσκο από τα έγκατα της γης. Αν δεν είχε τρεχούμενο νερό ο τόπος, τα έριχναν στο πηγάδι. Μ’ αυτόν τον απλό και πανέμορφο τρόπο έλεγαν μια φορά τον χρόνο το μεγάλο ευχαριστώ τους στην αέναη πηγή που πότιζε με δρόσος τη γης για να καρπίζει, που πρόσφερε ζωή κι ελπίδα στα ζωντανά και στους ανθρώπους.
Δύσκολο να καταλάβει ο σημερινός άνθρωπος τον ρόλο της βρύσης, τον φυσικό (ως πηγή της ζωής), τον συμβολικό (το νερό που δεν στερεύει), τον κοινωνικό (τόπος συναντήσεων, τόπος κρυφών και φανερών ερώτων, τόπος αναψυχής). Η νερομάνα ήταν για τους μικρούς οικισμούς του τόπου μας κέντρο ενός μικρόκοσμου, που κάποτε, στα μάτια των ανθρώπων, ισοδυναμούσε μ’ ένα σύμπαν ολόκληρο.
Καθώς η πρωτοχρονιά διαιρεί τον χρόνο και αποτελεί φυσικό ορόσημο της ελπίδας, ο άνθρωπος επιστρέφει στη μήτρα του, νιώθει την ανάγκη να μιλήσει στον φυσικό κόσμο, να ανταποδώσει τα ελάχιστα σ’ αυτήν που προσφέρει τα μέγιστα: στη Φύση!
Μη συνειδητοποιημένη οικολογία, ή μήπως απόλυτα συνειδητοποιημένη στάση ζωής; Σήμερα που τούτος ο πλανήτης, ο μυριοπλουμισμένος με ζωή, χρώμα και φως, καταστρέφεται από την αλόγιστη στάση του ανθρώπινου είδους, η παράδοση μάς προσφέρει την έμπνευση για να καταφέρομε να ζήσομε αρμονικά με τη Γη μας.
Με τούτα τα φτωχά λόγια ο Νίκος και η Μαρία Ψιλάκη (μαζί με τα υπόλοιπα μέλη της οικογένειας – μαζί και τα… αναμενόμενα) σας στέλνουν σήμερα, Πρωτοχρονιά του 2016, την πανέμορφη ευχή που ακούστηκε αμέτρητες φορές σε τούτον τον τόπο, κάθε που οι κοπελιές έριχναν το καινούργιο νερό στο κατώφλι του σπιτιού τους:
«Ως τρέχει το νερό στη βρύση να τρέχουν και τα καλά στο σπίτι σας». Εμείς διαλέγομε μερικά από τούτα τα καλούδια: Υγεία, Ειρήνη, Αγάπη, Ευτυχία, Σεβασμός στη φύση, Σεβασμός στη ζωή. Εσείς συμπληρώστε τον κατάλογο…
Στη φωτογραφία: Το κέρασμα της βρύσης στην Κερά το 1988. Έθιμο σε αναπαραστατική μορφή για το γύρισμα σχετικού ντοκιμαντέρ. Με τη συνεργασία αγαπημένων φίλων, όπως ο Χρίστος Χριστοδούλου, ο Κυριάκος Γεωργίου, ο Ρουσέτος και η Αντριάνα Παναγιωτάκη.
The sustainable wish of the Cretan New Year’s Day
The New Year treat of the spring was an old custom of our country. Mothers got up early, filled a plate with goodies of the day, xerotigana, melomakarouna and loukoumia, walnuts and almonds, dried figs and raisins, oranges and other fruits of the season, filled a flask with raki, wrapped them all together in a towel and gave them to the most trusted guardians of tradition: the kids! The children walked to the spring as Hierophants, went near it, said good morning to it as if it was a man, -“good morning, spring, happy new year”-, bent down, made the sign of the cross on the water with their palm, drank a sip and put the goodies on the side. Whoever passed from there had to drink a glass of raki, taste the goodies and wish in turn: “good morning, spring, happy new year”.
According to the old custom of our country, men had to go to the spring on the morning of New Year’s Day, say good morning and happy New Year to it, and offer coins. If it was a stone fountain, they threw them in the pit, where the water falls as it comes cool and fresh from the bowels of the earth. If there was no spring in the area, they threw them into the well. In this simple and beautiful way, once a year, they expressed their thanks to the eternal spring which watered the earth in order to bear fruit, which offered life and hope to both animals and humans.
It is difficult for modern man to understand the role of the spring, the natural (source of life), the symbolic (the water which does not dry up), the social (place of meetings, place of hidden and overt loves, place of recreation). In the small settlements of our country spring was the center of a microcosm which, in the eyes of people, was equivalent with the entire universe.
As New Year’s Day is a landmark of time and a natural landmark of hope, man returns to the womb and feels the need to talk to the physical world, to reciprocate the minimum to the one that offers the maximum: Nature!
Non-conscious ecology or completely conscious attitude towards life? Today that our planet, filled with life, color and light, is destroyed by the reckless attitude of the human species, tradition gives us the inspiration to be able to live in harmony with our Earth.
With these poor words, today, New Year’s Day 2016, Nikos and Maria Psilaki (along with the other family members – including the expected ones) send you the beautiful wish which has been heard in this place countless times, whenever young girls threw fresh water on their doorstep:
“Like water running down from the spring may goodies flow into your home”. We choose some of these goods: Health, Peace, Love, Happiness, Respect for nature, Respect for life. You can fill out the list…
In the photo: The treat of the spring at the village of Kera in 1988. A representation of the custom for a relevant documentary shooting, in collaboration with beloved friends, such as Christos Christodoulou, Kyriakos Georgiou, Roussetos and Adriana Panagiotaki.
