Thursday, March 28, 2024

      Subscribe Now!

 

spot_img
spot_img
In GreekΗ ΠΑΝΑΝΘΡΩΠΙΝΗ ΚΑΙ ΔΙΑΧΡΟΝΙΚΗ ΑΞΙΑ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ

Η ΠΑΝΑΝΘΡΩΠΙΝΗ ΚΑΙ ΔΙΑΧΡΟΝΙΚΗ ΑΞΙΑ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ

Hellenic News
Hellenic News
The copyrights for these articles are owned by HNA. They may not be redistributed without the permission of the owner. The opinions expressed by our authors do not necessarily reflect the opinions of HNA and its representatives.

Latest articles

Demetra Spilioti

 

Η ΠΑΝΑΝΘΡΩΠΙΝΗ ΚΑΙ ΔΙΑΧΡΟΝΙΚΗ ΑΞΙΑ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ

 

Δήμητρας Αυθίνου-Σπηλιώτη, Φιλολόγου

Thanks for reading Hellenic News of America

 

Είναι αναμφισβήτητο γεγονός ότι o έναρθρος λόγος – και κατ’ επέκταση η γλώσσα – αποτελεί τη σημαντικότερη πολιτισμική κατάκτηση του ανθρώπου.  Η αναγκαιότητα της επικοινωνίας μέσω της αναπαραγωγής και διάδοσης του λόγου οδήγησε στη σπουδαιότερη εφεύρεση του ανθρώπινου πνεύματος, τη γραφή. Η γραφή, ουσιαστικά, υπήρξε η συνειδητή προσπάθεια του έλλογου όντος να καταγράψει – μέσω συμβόλων – όχι μόνο αντικείμενα αλλά έννοιες, σκέψεις, ιδέες και συναισθήματα. Με τον τρόπο αυτό, άφησε ως παρακαταθήκη στις επόμενες γενεές ιστορικές μαρτυρίες, σημάδια της ανεξίτηλης παρουσίας του πάνω στη Γη.

Στο ερώτημα ποια γλώσσα συνέβαλε καθοριστικά ώστε ο άνθρωπος να αναρριχηθεί σε ένα υψηλότερο πνευματικό επίπεδο, επιδεικνύοντας μέγιστα επιτεύγματα στον χώρο της παιδείας, των επιστημών, των τεχνών και της διανόησης εν γένει, θα απαντούσαμε χωρίς ίχνος έπαρσης, ότι τα πρωτεία τιμής ανήκουν στους ΕΛΛΗΝΕΣ.

 

Η ελληνική γλώσσα διακρίνεται από αρτιότητα, μουσικότητα, πλαστικότητα καθώς αποτελεί τη μόνη γλώσσα που μέσω των λέξεων αποδίδει με αξιοθαύμαστη ευκρίνεια την ουσία όλων των δημιουργημάτων του στοχασμού των ανθρώπων.  Ένα από τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της μοναδικότητάς της έγκειται στο ότι η σχέση ανάμεσα στο σημαίνον (τον ήχο ή την οπτική αναπαράσταση μιας λέξης) και το σημαινόμενο (τη σημασία της) είναι αιτιατή και όχι συμβατή, όπως χαρακτηριστικά συμβαίνει με άλλες εννοιολογικές γλώσσες. Παραδείγματος χάριν, στην αγγλική γλώσσα θα μπορούσαμε όλοι, κατόπιν συμφωνίας, να αποκαλούμε αντιστρόφως τoν άνθρωπο “car” και το αυτοκίνητο “man”. Στην ελληνική κάτι τέτοιο θα αποτελούσε ασυναρτησία. Ετυμολογικά, κατά την κρατούσα επιστημονική ερμηνεία, ο «άνθρωπος» προέρχεται από τη λέξη «ἄνδρωπος»<ἀνήρ (=άνδρας) και ὤψ (=όψη, πρόσωπο).  Άνθρωπος, λοιπόν, είναι το ον με ανδρική όψη (όπου «άνδρας» κατά τους αρχαίους σήμαινε και γενικότερα τον άνθρωπο). Το «αυτοκίνητο», αντιστοίχως, είναι σύνθετη λέξη προερχόμενη από τα δύο συνθετικά «αυτό» και «κινητός<κινούμαι», επεξηγώντας τη βασική ιδιότητα του αντικειμένου που προσδιορίζει.  Παρομοίως, η λέξη «φιλοξενία» υπερέχει της αγγλικής “hospitality” (εκ του λατινικού hospes=ξένος), καθόσον εκφράζει πλήρως αυτό το οποίο υποδηλώνει: την αγάπη, δηλαδή προς τον ξένο («φιλώ»=αγαπώ).

 

Η γλώσσα των Ελλήνων, με τον τεράστιο πλούτο λεξιλογίου, γραμματικής  και συντακτικής δομής κέρδισε επάξια τον τίτλο της μητέρας των γλωσσών αφού, όπως είναι γνωστό, διακατέχεται από την ικανότητα του «δανείζειν» και δεν έχει την ανάγκη του «δανείζεσθαι» από τις άλλες. “The Greeks must have a word for it”, λένε οι Βρετανοί όταν χρειάζεται να αποδώσουν μία νέα σημασία και δε βρίσκουν να υπάρχει αντίστοιχη λέξη στη γλώσσα τους!  Επιπλέον, η ελληνική γλώσσα έχει λέξεις για έννοιες οι οποίες παραμένουν χωρίς απόδοση στις υπόλοιπες γλώσσες, όπως «άμιλλα», «θαλπωρή», «φιλότιμο».  Είναι η μόνη που τραβά μια αδρή, διαχωριστική γραμμή ανάμεσα στη «ζωή» και τον «βίο». Μόνον αυτή διαχωρίζει, διατηρώντας το ίδιο ριζικό θέμα, το «συμφέρον» από το «ενδιαφέρον».

 

Η ελληνική γλώσσα, βεβαίως, όπως ένας ζωντανός οργανισμός, έχει την τάση να εξελίσσεται σταδιακά στο πέρασμα του χρόνου, να προσαρμόζεται στις ιστορικές, κοινωνικές και πολιτισμικές μεταλλάξεις ή προκλήσεις και να αντικατοπτρίζει τη διαφορετικότητα κάθε εποχής για πάνω από σαράντα αιώνες.  Παρά την εξέλιξή της, όμως, διατηρεί τη δυνατότητα της αυτονομίας και εκπλήσσει με τη διαπολιτισμική γλωσσοπλαστία της, δώρο της αρχαίας ελληνικής διανόησης!

 

Πράγματι, οι Έλληνες πρέπει να αισθανόμαστε πολύ περήφανοι που η γλώσσα μας έγινε διεθνής επί Μεγάλου Αλεξάνδρου και Ελληνιστικών χρόνων μεταδίδοντας τα τεράστια επιτεύγματα του πνεύματος στους μη κατέχοντες την ελληνική παιδεία και αγωγή, όπερ εστί μεθερμηνευόμενον, στους «βαρβάρους» και «αλλοφύλλους» της τότε εποχής!  Η οικουμενικότητά της τεκμηριώνεται με το κύρος που απέκτησε ως η γλώσσα της Καινής Διαθήκης, η κατεξοχήν γλώσσα της εκκλησιαστικής λατρείας (Θείας Λειτουργίας του Ιωάννου του Χρυσοστόμου και του Μεγάλου Βασιλείου). Συνδέεται επίσης με την ελληνική μετάφραση της Παλαιάς Διαθήκης από τους Εβδομήκοντα για τις ανάγκες των Ιουδαΐκών κοινοτήτων της Ανατολής που εκείνη την εποχή ήταν ελληνόφωνες. Η διατήρηση της ελληνικής γλώσσας διασώζει τον αρχαίο ελληνικό κόσμο στο Βυζάντιο. Οι Πατέρες της Εκκλησίας μας, οι βυζαντινοί λόγιοι και υμνογράφοι γίνονται λαμπροί συνεχιστές του έργου των μεγάλων φιλοσόφων και ποιητών της αρχαιότητας. Η κυριαρχία του Χριστιανικού Βυζαντίου στον Μεσαίωνα αντανακλάται και στην ελληνική γλώσσα αφού με την αίγλη της γίνεται γρήγορα αποδεκτή. Άρχισε μάλιστα να διδάσκεται στη Δύση από τους λογίους του Βυζαντίου που κατέφυγαν εκεί λίγο πριν και μετά την πτώση της Βασιλεύουσας, γεγονός που αποτέλεσε το εφαλτήριο της Αναγεννησιακής εποχής στη Δύση. Έτσι, το αθάνατο ελληνικό πνεύμα γίνεται πανανθρώπινο κτήμα!

 

Στον χώρο της παιδείας, ο απόηχος των ελληνικών γραμμάτων αγγίζει όλες τις γωνιές του πλανήτη. Ποιος δε γνωρίζει ότι τα πρώτα φιλοσοφικά κείμενα είναι ελληνικά! Τα έργα του Πλάτωνα και του Αριστοτέλη θέτουν βαθιές ρίζες για την ανάπτυξη της σύγχρονης φιλοσοφικής σκέψης. Ποιος δε γνωρίζει ότι τα πρώτα λογοτεχνικά μνημεία που αποκρυπτογραφoύν τον ανθρώπινο ψυχισμό είναι δείγματα του ελληνικού λόγου! Τα έπη του Ομήρου είναι απόσταγμα ενός ανώτερου στοχασμού καθώς, μέσα από τις χιλιετίες που ακολουθούν, συνδέονται αρμονικά με τα ποιητικά αριστουργήματα του Δ. Σολωμού, του Κ. Παλαμά, του Γ. Σεφέρη, του Οδ. Ελύτη και τόσων άλλων «γιγάντων» του νεοελληνικού μας πολιτισμού. Όλα σε μια αδιάσπαστη αλυσίδα που οι κρίκοι της ενώνουν το παρελθόν με το παρόν και το μέλλον.

 

Επιστημονικές μελέτες αποδεικνύουν ότι η αρχαία ελληνική γλώσσα θεωρείται το τελειότερο εργαλείο για τη μετάδοση της ανώτερης μαθηματικής σκέψης και φυσικά το αντικλείδι για την προώθηση μιας τεχνολογικά άρτιας κοινωνίας, αφού η συνολική της δομή και υπόσταση εσωκλείει μαθηματικά τέλειες αναλογίες φθόγγων, γραμμάτων και γλωσσικών συσχετισμών.  Ας σημειωθεί ότι το ελληνικό σύστημα αρίθμησης χρησιμοποιούσε τα γράμματα της αλφαβήτου ως αριθμούς, κατά τέτοιο τρόπο, ώστε να καθίστανται δυνατοί πολύπλοκοι υπολογισμοί και μάλιστα με απόλυτη ακρίβεια.  Δικαιολογημένα, λοιπόν, σύγχρονοι οργανισμοί στην Ευρώπη και στην Ιαπωνία προτρέπουν τους υπαλλήλους τους να μάθουν αρχαία ελληνικά γιατί είναι πεπεισμένοι πως η όλη διαδικασία εκμάθησης δεν χαρακτηρίζεται ανούσια και χρονοβόρα, αλλά συντελεί στην αρτιότερη κατάρτιση υψηλόβαθμων στελεχών με σημαντικά διοικητικά χαρίσματα και εμφανέστατα παραγωγικά οφέλη για τον οργανισμό. Και δεν είναι μόνον η μαθηματική της υπόσταση που την καθιστά σημαντική.  Επιστήμες όπως Ιατρική, Φαρμακευτική, Φυσική, Αστρονομία θεμελιώνονται στην αρχαία Ελλάδα και συνδέονται άρρηκτα σήμερα με την ελληνική ορολογία. 

 

Ο χώρος των τεχνών διανθίζεται με τα πρώτα δείγματα θεατρικού λόγου καταγεγραμμένα στη μητέρα των γλωσσών από τους μεγάλους τραγωδούς. Δια μέσου αυτού του κλάδου τέχνης, οι πρόγονοί μας επιτυγχάνουν να διαπαιδαγωγήσουν τον λαό στα αρχαία θέατρα. Τιμωρώντας την «ύβριν» και επιβάλλοντας την «κάθαρσιν» αποκαθιστούν την τάξη μέσω της θείας δίκης.  Με τον τρόπο αυτό καλλιεργούν μοναδικές αξίες για την ανάδειξη των αρετών και καταπολέμηση των παθών μετουσιώνοντάς τα σε διαχρονικά ηθικά διδάγματα. Την ίδια περίοδο γεννιέται  και αναπτύσσεται η ρητορική τέχνη και η ιδέα της δημοκρατίας.  Οι αρχαίοι Έλληνες δίνουν υπόσταση στον λόγο και την ελευθερία του δημιουργώντας πρόσφορο έδαφος για τη συνάντησή τους με τον μέχρι τότε «Άγνωστο Θεό».

 

Εξαιρέτως αποκαλυπτική είναι και η Χριστιανική διάσταση του λόγου κατά τον Γέροντα Αιμιλιανό τον Σιμωνοπετρίτη. Κηρύττει, λοιπόν, ο Πανοσιολογιώτατος: «… Ἀρετή ὑπάρχει ὅπου ὑπάρχει λόγος. Ἀπομακρύνεσαι ἀπό τόν λόγο; Ἀπομακρύνεσαι ἀπό τόν Θεόν. Ὁ λόγος εἶναι τό μεταφορικό μέσο πού φέρνει τόν Θεόν σέ σένα. Ὁ λόγος καί τό γράμμα τοῦ λόγου εἶναι τό μυστήριο πού ὑποκρύπτει τόν Θεόν. Γι’ αὐτό ὁ Υἱός τοῦ Θεοῦ καλεῖται Λόγος … Ἡ Γραφή παρουσιάζει ἀκόμη καί τό Ἅγιον Πνεῦμα νά ὁμιλῆ καί ὄχι νά ἐμφυσᾶ. Τό Ἅγιον Πνεῦμα … ὁμιλεῖ περί τοῦ Πατρός, ἀποκαλύπτει, ἀποδεικνύει, ἱσχυροποιεῖ καί καθιστᾶ ἁπτή καί αἰσθητή τήν παρουσία, τήν ἐνέργεια, τήν δύναμι τοῦ Πατρός». Πόσο μεγαλειώδης αυτή η θεόπνευστη ερμηνεία του λόγου που ανακαλύπτει κανείς μόνο αν εντρυφήσει στις διδαχές και κατηχήσεις των μεγάλων Πατέρων και Οσίων της Ορθοδοξίας!

 

Εν κατακλείδι, είναι ηλίου φαεινότερον, ότι το βάρος της διαιώνισης του ελληνικού λόγου, αυτού του ανεκτίμητου θησαυρού, εναποτίθεται σε όλους όσοι αισθάνονται επιτακτική αυτήν την ανάγκη. Αξιέπαινη η γιγαντιαία συμβολή της Εκκλησίας, όπου υπάρχει απόδημος Eλληνισμός, η οποία αγκαλιάζει, οργανώνει και κατευθύνει τα ομογενειακά σχολεία. Συγκινητική, επίσης, η προσπάθεια κάποιων μεμονομένων φορέων και οργανώσεων να προωθήσουν την ελληνική παιδεία και παράδοση.  Είναι, όμως, οι μόνοι που πρέπει να επωμίζονται την ευθύνη για την ευδοκίμηση και εξάπλωση του ελληνικού πνεύματος; Ρητορική η ερώτηση, καθόσον όλοι αντιλαμβανόμαστε ότι βασικοί συντελεστές αυτής της προσπάθειας παραμένουν οι γονείς και οι εκπαιδευτικοί. Αφενός, οι γονείς έχουμε την υποχρέωση να διαγνώσουμε εγκαίρως την αναγκαιότητα των θυσιών και του ρόλου μας στη μαθησιακή ανέλιξη των παιδιών ιεραρχώντας την εκμάθηση της ελληνικής γλώσσας ψηλά στις προτεραιότητές μας. Αφετέρου, οι εργάτες του πνεύματος, οι δάσκαλοι οφείλουμε να «φωτίζουμε» καθημερινά τα σχολεία μεταδίδοντας τη φλόγα της πλούσιας του Έθνους μας κληρονομιάς. Χρέος που γίνεται ακόμη πιο βαρύ όταν καλούμαστε να τη μεταδώσουμε σε φιλέλληνες που γαλουχούνται με την ελληνική παιδεία χωρίς κατ’ανάγκη να διέπονται από το «ομόαιμον» και το «ομόθρησκον». Είναι πρόδηλο ότι οι αξίες του ελληνικού πολιτισμού δύσκολα μεταλαμπαδεύονται χωρίς τη γλώσσα. Για να γνωρίσουν και να εκτιμήσουν οι μαθητές αυτές τις αξίες, πρέπει να τη διδάσκονται με συνέπεια και σοβαρότητα από πιστοποιημένους, ευσυνείδητους εκπαιδευτικούς. Σε αντίθετη περίπτωση, φέρουμε ο καθένας ακέραια την ευθύνη για τη μορφωτική παρακμή και την πολιτισμική πενία στην οποία θα καταδικάσουμε τα παιδιά μας!

 

Σύμφωνα με το μεγάλο διδάσκαλο  του Γένους μας, Αδαμάντιο Κοραή «Η γλώσσα είναι ένα από τα πλέον αναπαλλοτρίωτα του Έθνους κτήματα». Δεν ανήκει μόνο σε μας αλλά και στις επερχόμενες γενεές. Ας μην ξεχνούμε ότι μέσω αυτής οι νεότεροι αποκτούν εθνική συνείδηση και ταυτότητα. Αξίζει, λοιπόν, να της προσδώσουμε το σεβασμό που δικαιωματικά της αναλογεί για να συνεχίσει τον ενεργό και οικουμενικό της ρόλο στη διαμόρφωση των ανθρώπινων επιτευγμάτων νυν και αεί.

 

 

Η Δήμητρα Αυθίνου-Σπηλιώτη γεννήθηκε στον Πειραιά και κατάγεται από την Κέρκυρα.  Είναι καθηγήτρια φιλόλογος, απόφοιτος της Φιλοσοφικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών, του τμήματος Φιλοσοφίας-Παιδαγωγικής και Ψυχολογίας.  Τα τελευταία τέσσερα χρόνια ζει και εργάζεται στη Φιλαδέλφεια των Ηνωμένων Πολιτειών ως εκπαιδευτικός διδάσκοντας την ελληνική γλώσσα σε παιδιά και ενηλίκους της ομογένειας.

Επικοινωνία μέσω ηλεκτρονικού ταχυδρομείου στη διεύθυνση: [email protected]

 

The copyrights for these articles are owned by the Hellenic News of America. They may not be redistributed without the permission of the owner. The opinions expressed by our authors do not necessarily reflect the opinions of the Hellenic News of America and its representatives.

Get Access Now!

spot_img
spot_img
spot_img