Ταξιδεύοντας μέσα από τα μάτια της Άννας Μπιθικώτση
Πρόλογος
Μη στεγνώνεις τους ουρανούς και τις θάλασσές σου. Μην επιτρέψεις σε κανένα να σου κλέψει τη διάθεση. Πιάσε ξανά το ρυθμό στο άγιο πάθος της ζωής. Το σήμαντρο της καρδιάς σου άκουσε και μετά έλα να ταξιδέψεις μέσα από τα μάτια μου σε εικόνες ζωής αλησμόνητες σε δυο μαγικούς οικισμούς της Κρήτης.
Η Κρήτη είναι μαγεύτρα και ποιητική, τι να πρώτο πεις για τις μύριες ομορφιές της. Για μένα Κρήτη σημαίνει δεύτερη μου πατρίδα. Η αγάπη μου γι’ αυτήν απέραντη, όπως και απέραντα τα μίλια που έχω διανύσει για να την επισκέπτομαι ανελλιπώς εδώ και 20 συνεχόμενα χρόνια.
Σήμερα επέλεξα να σας ξεναγήσω σε δυο παραμυθένιους οικισμούς της ,το Μπαλί και το Πάνορμο.
ΜΠΑΛΙ – ΕΝΑ ΔΩΡΟ ΘΕΟΥ ΣΤΗ ΚΡΗΤΗ
Ο οικισμός Μπαλί, είναι από τα πιο δημοφιλή τουριστικά θέρετρα της γενέτειρας του Δαίδαλου και του Ίκαρου, του τόπου γέννησης του Δια, του λίκνου του Μινωικού Πολιτισμού, της πατρίδας του El Greco, του Βιτσέντζου Κορνάρου και του Νίκου Καζαντζάκη.
Το Μπαλί είναι από μόνο του δώρο Θεού χάρη στο εκθαμβωτικό τοπίο που αποτελείται, από τις απόκρημνες πλαγιές και τις αμμουδερές παραλίες του. Είναι ιδανικό για ήσυχες, οικογενειακές διακοπές και όχι μόνο.
Στη θέση που βρίσκεται, υπήρχε η αρχαία πόλη Αστάλη, την οποία, αργότερα, οι Ενετοί ονόμασαν Ατάλη. Από την εποχή της τουρκοκρατίας πήρε την ονομασία Μπαλί.
Είναι από μόνο του μια μικρή πολιτεία» , αφού διαθέτει ιατρείο, φαρμακείο, καθώς και όλων των ειδών μικροκαταστήματα. Μικρές και μεγάλες ξενοδοχειακές μονάδες, ενοικιαζόμενα διαμερίσματα και δωμάτια εξυπηρετούν όλα τα βαλάντια.
Στα υπέροχα εστιατόρια και τις ταβέρνες του μπορείτε να απολαύσετε φρέσκο ψάρι και ποικιλία εδεσμάτων της κρητικής κουζίνας.
Όλο το καλοκαίρι εκτός από το αυτοκίνητο για τις μετακινήσεις του μπορεί ο επισκέπτης να μεταφέρεται από και προς το Ρέθυμνο με θαλάσσιο ταξί.
ΕΣΤΙΑΤΟΡΙΟ – ΚΑΦΕ – ΜΠΑΡ «ΠΑΝΟΡΑΜΑ»
ΤΟ «ΜΠΑΛΚΟΝΙ ΤΩΝ ΓΕΥΣΕΩΝ ΚΑΙ ΤΩΝ ΑΙΣΘΗΣΕΩΝ»
Στα πρασινογάλαζα νερά του Μπαλί βρίσκεται ένα μικρό λιμανάκι. Εκεί δεσπόζει και ένας μικρός λόφος όπου βρίσκεται το ομορφότερο μπαλκόνι του Μπαλί. Το μπαλκόνι αυτό ανήκει στην καλύτερη για μένα το καλύτερο εστιατόριο του Μπαλί που ονομάζεται «Πανόραμα». Ο Φιλόξενος και ζεστός οικοδεσπότης του εστιατόριου «ΠΑΝΟΡΑΜΑ» κύριος Φώτης Σωπασουδάκης μαζί με την εξαίρετη σύζυγό του μου προσέφεραν όλα τα καλούδια του χαρίζοντάς μου τις μοναδικές δικές του μαντινάδες και προϊόντα από τη φύση για τη φροντίδα του πρόσωπου και του σώματος που ο ίδιος παρασκευάζει.
Ο φίλος μου τώρα πια Φώτης, μου μίλησε με απύθμενη αγάπη για το τόπο του και το εστιατόριο του, λέγοντάς μου με καμάρι:
«Άννα, το Μπαλί και γενικά η Κρήτη είναι η γη του κρασιού και της ρακής, η γη των ατελείωτων γιορτών και των λεβέντικων πολεμικών χορών, ένα νησί που δεν κοιμάται πότε! Ένα νησί με τη δική του παράδοση και ένα ξεχωριστό χαρακτήρα, με τις μαύρες βράκες, τα σαρίκια και τους Κρητικούς, που έχουν παραμείνει παραδοσιακοί, διατηρώντας την κουλτούρα τους, αλλά κυρίως την έμφυτη αίσθηση της γνήσιας παραδοσιακής φιλοξενίας. Με λίγα λόγια, η Κρήτη, αν και στατιστικά μικρή είναι τεράστια στη διαφορετικότητα της! Αγαπώ τον τόπο μου και δεν τον αλλάζω με τίποτα. Όχι γιατί γεννήθηκα Κρητικός αλλά γιατί η Κρήτη είναι ΖΩΗ!
Εδώ στο Μπαλί ερχόμενος ο επισκέπτης θα ζήσει στιγμές αλησμόνητες γιατί τίποτα δε θα του λείψει.
Για τους λάτρεις των θαλάσσιων σπορ, θα μπορεί να επισκεφτεί τη σχολή καταδύσεων η οποία λειτουργεί ακόμα.
Μπαίνοντας στον οικισμό μας θα συναντήσει την πρώτη παραλία που είναι και η μεγαλύτερη από τις τέσσερις που υπάρχουν στο γαλαζοπράσινο Μπαλί μας. Πρόκειται για μια άρτια οργανωμένη παραλία, την οποία επισκέπτεται πλήθος κόσμου καθημερινά κατά τη τουριστική περίοδο.
Η δεύτερη παραλία που μπορεί να επισκεφτεί βρίσκεται ανατολικότερα. Σε αυτήν δε θα συναντήσει την οργάνωση που ήδη υπάρχει στην πρώτη παραλία για αυτό και δεν έχει συνωστισμό.
Η τρίτη παραλία του οικισμού είναι μια μικρή απάνεμη παραλία, με χρυσή άμμο και καθάρια κρυστάλλινα νερά. Η παραλία είναι αρκετά οργανωμένη. Κοντά στην τρίτη παραλία, βρίσκεται το μικρό λιμανάκι του οικισμού με μια μικρή παραλία δίπλα. Η παραλία αυτή αν και μικρή είναι αρκετά οργανωμένη και κοντά θα βρείτε όλες τις απαραίτητες ανέσεις. Η πέμπτη και τελευταία παραλία είναι και η πιο γραφική. Η παραλία αυτή είναι οργανωμένη, με ομπρέλες και ξαπλώστρες, ωστόσο δεν θα συναντήσετε σε αυτήν τις ανέσεις που προσφέρουν άλλες παραλίες του οικισμού. Πρόκειται για μια υπέροχη παράλια με καθαρά νερά κ εύκολη πρόσβαση, ρηχή και ιδανική για οικογένειες με παιδιά και όχι μόνο!
Επίσης έχω να πω ότι το σχολείο που βρίσκεται στο Μπαλί τη δεκαετία ’80 είχε μείνει με 10 παιδιά και κινδύνευε με κλείσιμο του, σήμερα λόγω της ανάπτυξης του οικισμού μας αυτή τη στιγμή έχει 150 παιδιά και είναι πενταθέσιο. Αυτή η ανάπτυξη της τελευταίας 20ετιας δεν υπάρχει σε άλλα μέρη.
Επίσης θέλω να συμπληρώσω ότι στα θαλάσσια παιχνίδια του Μπαλί υπάρχουν φουσκωτά μέσα στο νερό, ομπρέλες, ξαπλώστρες και ντουζιέρες. Παρόλο που το Μπαλί βρίσκεται περίπου μία ώρα μακριά από το Ηράκλειο και περίπου μισή ώρα από το Ρέθυμνο, οι επισκέπτες το έχουν στις πρώτες τους επιλογές για επίσκεψη και διαμονή στα πανέμορφα ξενοδοχεία , καταλύματα και ενοικιαζόμενα δωμάτια.
Στο εστιατόριο μας ΠΑΝΟΡΑΜΑ που από το 1968 λειτούργει, όλα τα προϊόντα είναι γνήσια κρητικά, οι γεύσεις μένουν στον πελάτη αξέχαστες , καθώς και η ποιότητα με την ποσότητα στα πιάτα μας που είναι ιδιαίτερη . Εδώ και χρόνια για τους πελάτες μας και όχι μόνο το Μπαλί και το εστιατόριο μας είναι μονόδρομος».
Εγώ θα τονίσω στους φίλους αναγνώστες ότι όταν έρθετε στο Μπαλί θα μαγευτείτε από το εστιατόριο «Πανόραμα», όχι μόνο για τις μοναδικές γεύσεις του αλλά και για τη τέρψη των αισθήσεων σας στο μοναδικό μπαλκόνι του που κάθεσαι και τρως απολαμβάνοντας την μοναδική θέα του, έχοντας μπροστά σου όλο το Μπαλί, ενώ η τέρψη έρχεται μέσα από τα γευστικότατα ελληνικά πιάτα. Επίσης το Πανόραμα κάθε προσφέρει live music, δηλαδή μια ψυχαγωγική αξέχαστη εμπειρία από τραγούδια κρητικά και λαϊκά.
Σας προτρέπω όταν πάτε στο εστιατόριο Πανόραμα να μη ξεχάσετε μαζί με όλα τα μοναδικά εδέσματα που παρέχει από όλων των ειδών τα ψαρικά, κρεατικά, σαλάτες και ότι άλλο φανταστείτε, να ζητήσετε να δοκιμάσετε το γεμιστό μπιφτέκι.
Πιστέψτε με η επίσκεψή σας σε αυτό το εστιατόριο θα σας μείνει αξέχαστη .
Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΜΠΑΛΙ
Το Μπαλί δεν έχει μόνο φυσικές ομορφιές έχει και τη δική του ιστορία. Η Μονή Αττάλης ή Μπαλή βρίσκεται στις πλαγιές του λόφου της Αγίας Υπακοής, δυτικά του Μπαλίου, με πανοραμική θέα στη θάλασσα και πολύ κοντά στην Εθνική Οδό Ρεθύμνου – Ηρακλείου. Στην περιοχή, που μέχρι το 1970 που ανοίχτηκε ο εθνικός δρόμος ήταν απομονωμένη, άνθισε ο μοναχισμός και ο ασκητισμός. Η μονή Μπαλή λειτουργεί ως ανδρική μονή και είναι αφιερωμένη στον Άγιο Ιωάννη τον Πρόδρομο. Το συγκρότημα είναι κτισμένο σε επίπεδα, λόγω της έντονης κλίσης του εδάφους. Κοντά στην εντυπωσιακή είσοδο της μονής υπήρχαν οι στάβλοι της, ενώ παραμέσα θα δείτε το παλιό ελαιοτριβείο, το εργαστήριο κεραμικής, το φούρνο και, απέναντι, τα κελιά και την τράπεζα (η οποία είναι τοιχογραφημένη). Το καθολικό δεν βρίσκεται στο κέντρο της αυλής, όπως συνηθίζεται, αλλά στη βορειοανατολική πλευρά του κτιριακού συνόλου και έξω απ’ αυτό. Για να νιώθουν ασφαλείς οι μοναχοί από τις συχνές πειρατικές επιδρομές, μιας και είναι κοντά στη θάλασσα, υπήρχε μια βαριά πόρτα που σφράγιζε τη σκάλα που οδηγεί στον ναό. Έτσι, υπήρχε ένα είδος φρουρίου, μέσα στο οποίο περικλείονταν όλες οι βασικές λειτουργίες της μονής, εκτός όμως από το ναό. Το Μπαλί γενικότερα έχει διαδραματίσει σπουδαίο ρόλο στην τοπική ιστορία, καθώς ο όρμος του ήταν ένας από τα βασικότερα σημεία ανεφοδιασμού των επαναστατών και επικοινωνίας με την ελεύθερη Ελλάδα. Οι Τούρκοι προσπάθησαν πολλές φορές να καταλάβουν την περιοχή, προκαλώντας παράλληλα ζημιές και στη μονή. Χαρακτηριστικό είναι ότι στη Σίφνο υπάρχει κι άλλη Μονή Μπαλή, στην οποία πιστεύεται ότι είχαν μεταφέρει οι μοναχοί της Αττάλης την ιερή εικόνα της Παναγίας, για να γλυτώσει από τα Τουρκικά χέρια.
ΠΑΝΟΡΜΟ – ΕΝΑ ΟΝΕΙΡΟ ΔΙΠΛΑ ΣΤΟ ΚΥΜΑ
Το Πάνορμο Μυλοποτάμου βρίσκεται περίπου 20 χλμ ανατολικά του Ρεθύμνου. Είναι ένα τουριστικό θέρετρο που σου προσφέρει ηρεμία και χαλάρωση. Έχει αναπτυχθεί ραγδαία τα τελευταία χρόνια, χωρίς να έχει χάσει την παραδοσιακή του μορφή. Σε αυτό έχει συντελέσει η γραφικότητα του χωριού, οι όμορφες αμμουδιές που βρίσκονται στο χωριό και η εύκολη πρόσβαση μέσω της Βόρειου Οδικού Άξονα Κρήτης.
Στο Πάνορμο υπάρχουν ουσιαστικά δύο μεγάλες παραλίες καθώς και μικρότερες. Όπως υποδεικνύει και το όνομα του, το Πάνορμο είναι ένα φυσικό λιμάνι με ήρεμα νερά. Η παραλία Λιμανάκι βρίσκεται μπροστά από το χωριό, κάτω από τα ερείπια του Κάστρου Μυλοποτάμου, και εξυπηρετεί το λιμάνι του Πανόρμου. Είναι αμμουδερή και έχει καθαρά νερά. Είναι ιδανική για παιδιά, καθώς είναι ρηχή, και προστατεύεται στα ανατολικά από ένα μόλο, όπου δένουν οι βάρκες. Είναι οργανωμένη, με ομπρέλες, ντουζιέρες, θαλάσσια σπορ και όλες τις δυνατότητες διαμονής τριγύρω. Ακριβώς δίπλα, στα ανατολικά υπάρχει μια μικρότερη παραλία, καθόλου οργανωμένη, η οποία δεν προτιμάται ιδιαίτερα από τους κολυμβητές.
Στο Πάνορμο αφού θα κάνεις το μπάνιο σου και πας να φας στο υπέροχο εστιατόριο «Πόρτο Παρασύρης». Το εστιατόριο βρίσκεται σε μια όμορφη τοποθεσία με καταπληκτική θεά. Τα φαγητά είναι γευστικά με φρέσκα υλικά και τα πιάτα όμορφα στημένο γκουρμετ αλλά και παραδοσιακά ελληνικά φαγητά, η δε εξυπηρέτηση είναι τέλεια.
Στο Πάνορμο λειτουργούσαν αρκετά χρόνια πριν διάφορα εργαστήρια παραδοσιακών επαγγελμάτων (βαρελάδικα, σαμαράδικα, σιδεράδικα, τσαγκάρικα, ξυλουργεία κλπ), αλλά και δημόσιες υπηρεσίες και κάθε λογής αποθήκες εμπορευμάτων και καταστήματα της εποχής, χαρακτηριστικά της περιόδου ακμής της ευρύτερης περιοχής. Το τέλος της περιόδου αυτής σηματοδοτήθηκε προπολεμικά με τη διάνοιξη του δρόμου που συνέδεε το Ηράκλειο με το Ρέθυμνο μέσω του Περάματος που βρίσκεται περίπου 8 χιλιόμετρα νότια του Πανόρμου (σημερινή «παλιά εθνική»), που οδήγησε σταδιακά στην απομόνωση του χωριού. Το τελειωτικό χτύπημα για την άνθιση του Πανόρμου ήρθε με το βομβαρδισμό της περιοχής από τα ναζιστικά αεροπλάνα και τη μετέπειτα γερμανική κατοχή.
Αξίζει επίσης να σημειωθεί ότι κατά τη δεύτερη βυζαντινή περίοδο, στο Πάνορμο –που ήταν γνωστό με το ίδιο τοπωνύμιο– είχε την έδρα της η Επισκοπή Μυλοποτάμου. Το Πάνορμο άλλαξε όνομα και έγινε γνωστό ως Καστέλι –όνομα που διατήρησε μέχρι και τις αρχές του 20ού αιώνα, όταν κατά τη σύντομη κατάληψή του από τους γενουάτες του Ενρίκο Πεσκατόρε οχυρώθηκε με φρούριο με εφτά πύργους και δύο πύλες, ερείπια του οποίου σώζονται ακόμα δίπλα στην εκκλησία του χωριού.
ΕΣΤΙΑΤΟΡΙΟ «ΠΟΡΤΟ ΠΑΡΑΣΥΡΗΣ» ΑΠΟΛΑΥΣΗ ΓΕΥΣΗΣ ΚΑΙ ΟΡΑΣΗΣ…
Στο πρόσωπο του ιδιοκτήτη της Γιώργου Παρσύρη, συνάντησα τον αυθεντικό κρητικό. Μιλώντας για τον τόπο του μου είπε με περίσσια αγάπη και περηφάνια:
«Το εστιατόριο μας υπάρχει από το 1983 και υπήρξε το πρώτο εδώ στη περιοχή, βρίσκεται σε ένα από τα καλύτερα σημεία του Πάνορμου κι διατηρείτε από γενεά σε γενεά προσφέροντας μια από τις καλύτερες κουζίνες της Κρήτης έχοντας τη θάλασσα ένα βήμα από τα μάτια και τα πόδια του επισκέπτη και πελάτη μας. Θα ήθελα να τονίσω ότι είμαστε αγροτική οικογένεια και το εστιατόριο μας προσφέρει εκτός από πιάτα που αποτελούνται από ολόφρεσκες και εξαιρετικής ποιότητας πρώτες ύλες, αρκετές από αυτές είναι από προϊόντα παραγωγής μας, όπως φρούτα, γεωπονικά, κρέατα, κοτόπουλα προέρχονται από τη φάρμα που διατηρούμε και το βασικό είναι ότι όλα είναι βιολογικά . Η φάρμα μας κρατά από παππούδες, γονείς και τώρα εμάς τα παιδιά τους . Εκτός από θαλασσινά όλων των ειδών θα βρει ο πελάτης ότι θελήσει με εγγύησης στη γεύση και τη τιμή. Αν κάτι δε μας αρέσει δε το βάζουμε στο μαγαζί μας, πρώτα το τρώμε εμείς με τα παιδιά μας και μετά ο πελάτης, δηλαδή όλα είναι δοκιμασμένα. Τα υπόλοιπα προϊόντα είναι από ντόπιους παραγωγούς φίλους και συγγενείς μας.».Εγώ θα συμπληρώσω ότι εκτός από το υπέροχο πρωινό, γεύμα ή δείπνο, ο χώρος είναι καθαρός και η θέα στο λιμάνι υπέροχη. Το προσωπικό είναι πολύ φιλικό και εξυπηρετικό. Συστήνω να δοκιμάσετε όταν βρεθείτε στο υπέροχο αυτό εστιατόριο την ειδική Pandora σαλάτα, μια πιο εξωτικό έκδοση Waldorf είναι εξαιρετική. Τα αλιεύματα της ημέρας, μικτό γκριλ, ψάρια και μεζέδες σε φροντισμένες καλά μερίδες, επίσης να λάβατε υπόψη την πανοραμική θέα του λιμανιού και τη δωρεάν γλυκό και Grappa στο χαλαρωτικό αυτό περιβάλλον. Πριν αναχωρήσετε μη ξεχάσετε να αγοράσετε από το ακριβώς απέναντι από το εστιατόριο κατάστημα τα οποίο ανήκει στην ίδια επιχείρηση καλής ποιότητας τοπικά προϊόντα σε πολύ λογική τιμή.
Στο Πάνορμο υπάρχουν εξαιρετικά ξενοδοχεία και καταλύματα κάθε βαλαντίου.
Φίλοι αναγνώστες μπορεί ο επισκέπτης πλησίον του Πάνορμου μεταξύ άλλων να επισκεφτεί ενδιαφέρουσες τοποθεσίες και αξιοθέατα της πρώην επαρχίας Μυλοποτάμου όπου και ανήκε παλιότερα διοικητικά το Πάνορμο. Μεταξύ αυτών:
Πετρόχτιστος χαρουπόμυλος
Στο Πάνορμο σώζεται ο μοναδικός -ίσως- παλιός μεγάλος χαρουπόμυλος της Κρήτης, ο οποίος έχει κηρυχθεί βιομηχανικό μνημείο από το Υπουργείο Πολιτισμού. Σήμερα, μετά την παραχώρηση της χρήσης του στην Πολιτιστική Εταιρία Πανόρμου «Επιμενίδης» , το επιβλητικό πέτρινο κτίριο όπου για δεκαετίες γινόταν επεξεργασία μεγάλων ποσοτήτων χαρουπιών που συλλέγονταν στην ευρύτερη περιοχή, έχει μετατραπεί σε ένα σημαντικό πολιτιστικό, εκθεσιακό και συνεδριακό κέντρο όλης της Κρήτης. Έχοντας συμβάλει αισθητά στην αναβάθμιση της πολιτιστικής κίνησης του Ρεθύμνου και της Κρήτης γενικότερα, φιλοξενεί κατά καιρούς ποικίλες εκδηλώσεις και δρώμενα όπως συναυλίες, θεατρικές και μουσικοχορευτικές παραστάσεις, ημερίδες, συνέδρια, προβολές ταινιών κλπ.
Παλαιοχριστιανική βασιλική
Νοτιοδυτικά του Πανόρμου και σε απόσταση περίπου 1 km από αυτό, ανεσκάφη το 1948 η μεγαλύτερη παλαιοχριστιανική εκκλησία της Κρήτης από τους αρχαιολόγους Κ. Καλοκύρη και Ν. Πλάτωνα.Πρόκειται για ξυλοστεγή βασιλική του 5ου μ.Χ. αιώνα που ήταν αφιερωμένη στην Αγία Σοφία και τα ερείπιά της σώζονται μέχρι και σήμερα.
Καταστράφηκε βίαια, πιθανά λόγω των αραβικών επιδρομών του 7ου μ.Χ. αιώνα, όμως τα ευρήματα μέσα και γύρω της, μαρτυρούν τη λειτουργία της έως και τον 9ο μ.Χ. αιώνα αλλά και την ισχυρή θέση της κωμόπολης του Πανόρμου την περίοδο εκείνη.
Εκκλησία του Αγ. Γεωργίου και της Ανάληψης & ερείπια κάστρου
Κατά τη σύντομη περίοδο της κατάληψης της από τους Γενουάτες του Ενρίκο Πεσκατόρε, η κωμόπολη του Πανόρμου οχυρώθηκε με φρούριο γεγονός που την έκανε για χρόνια γνωστή ως Καστέλι. Ορισμένα υπολείμματα της οχύρωσης σώζονται ακόμα δίπλα από την παλιά πετρόχτιστη εκκλησία της Αναλήψεως που δεσπόζει πάνω από το λιμάνι του χωριού.
Δρόμος για το φάρο
Στα μέσα περίπου του ανηφορικού δρόμου για το νεκροταφείο του Αγίου Νικολάου, κτισμένο στους λόφους ανατολικά του χωριού, ξεκινάει ο δρόμος για το φάρο του Πανόρμου. Ακολουθώντας την απότομη ανατολική ακτογραμμή και σε μικρό ύψος πάνω από τη θάλασσα, ο δρόμος καταλήγει μετά από περίπου μισή ώρα εύκολης πεζοπορίας στο φάρο του Πανόρμου από όπου μπορείτε να θαυμάσετε την ανοιχτή θέα στο κρητικό πέλαγος.
Επίλογος
«Τα περασάρικα πουλιά ξανοίγω και ζηλεύω..γιατί πηγαίνω έρχουνται στο Πάνορμο και στο Μπαλί που μια ζωή λατρεύω».
Κείμενο – φωτογραφίες: Άννα Μπιθικώτση
