Ανδρέας Θεοφάνους*

Ολοένα και περισσότερο οι πολίτες κατανοούν ότι η Κύπρος βρίσκεται ενώπιον σοβαρών ενδογενών και εξωγενών προκλήσεων, οι οποίες θα πρέπει να αντιμετωπισθούν.  Ταυτόχρονα είναι καθοριστικής σημασίας να χαραχθεί στρατηγική επιβίωσης και να αισθανθεί ο λαός ότι υπάρχει πυξίδα και σαφής προσανατολισμός σ’ ένα σύνθετο και πολύπλοκο πολιτικό και οικονομικό περιβάλλον. Είναι σημαντικό να σκιαγραφήσουμε τις βασικές προκλήσεις που καλούμεθα να αντιμετωπίσουμε. 

  1. Η Κύπρος βρίσκεται στην καρδιά της Ανατολικής Μεσογείου η οποία ανέκαθεν αποτελούσε πεδίο ανταγωνισμών για επικράτηση.  Στα πλαίσια αυτά η Τουρκία έχει ήδη προ πολλού εκφράσει τις αναθεωρητικές της βλέψεις που αναπόφευκτα επηρεάζουν και την Κύπρο. Υπάρχουν επίσης σοβαρές προκλήσεις από την αστάθεια και τη ρευστότητα που παρατηρείται στο ευρύτερο περιφερειακό και διεθνές περιβάλλον.  
  2. Τα δεδομένα στο Κυπριακό παραμένουν εξαιρετικά δύσκολα.  Παρά τις διαχρονικές υποχωρήσεις της ελληνοκυπριακής πλευράς εξακολουθούν να υφίστανται τεράστιες διαφορές με τις θέσεις της τουρκοκυπριακής ηγεσίας.  Ένα από τα πιο ακανθώδη ζητήματα είναι η ερμηνεία της πολιτικής ισότητας.  Παράλληλα δεν μπορούμε να αγνοήσουμε τους επεκτατικούς στόχους της Τουρκίας η οποία χρησιμοποιεί την τουρκοκυπριακή κοινότητα για να υλοποιήσει τους στόχους της.
  3. Στο ενεργειακό πεδίο θα πρέπει να υπάρξει ο αναγκαίος προβληματισμός λαμβάνοντας υπ’ όψιν τη στάση της Τουρκίας.  Ενώ θα γίνονται όλες οι προσπάθειες για αξιοποίηση του ενεργειακού πλούτου που βρίσκεται στην ΑΟΖ της Κυπριακής Δημοκρατίας στα πλαίσια ευρύτερων συνεργασιών δεν πρέπει να αγνοηθούν οι εναλλακτικές πηγές ενέργειας.
  4. Δεν μπορούμε επίσης να υποτιμήσουμε την αυξανόμενη ροή παράνομων μεταναστών, η οποία αποτελεί μέρος του υβριδικού πολέμου που διεξάγει η Τουρκία εις βάρος της Κυπριακής Δημοκρατίας.
  5. Η Κύπρος θα πρέπει να αντιληφθεί τις διαστάσεις των δημογραφικών προκλήσεων.  Το ποσοστό γονιμότητας (γύρω στο 1,25), είναι πολύ πιο κάτω απ’ αυτό που απαιτείται για την αναπλήρωση του πληθυσμού (2,1).  Πέραν τούτου ένα μη ευκαταφρόνητο ποσοστό νέων αναζητεί ευκαιρίες σε άλλες χώρες. Δεν μπορούμε να παραμείνουμε αδρανείς ενώπιον αυτής της κατάστασης η οποία εκτός από τη γήρανση του πληθυσμού εμπεριέχει επιπρόσθετες αρνητικές εθνικές και κοινωνικοοικονομικές προεκτάσεις.
  6. Στο οικονομικό πεδίο παρά την ανάκαμψη εξακολουθούν να υφίστανται πολύ σοβαρά διαρθρωτικά προβλήματα τόσο στην πραγματική οικονομία όσο και στο χρηματοπιστωτικό σύστημα.  Τα θέματα αυτά είναι εν πολλοίς αλληλένδετα. Θα πρέπει επίσης, μεταξύ άλλων, να αξιολογηθούν οι προεκτάσεις της εφαρμογής όλων των φάσεων του ΓεΣΥ. Επιπρόσθετα, η Κύπρος δυστυχώς δεν έχει ακόμα ένα ολοκληρωμένο υπόδειγμα.
  7. Η παιδεία σε όλες τις βαθμίδες καθώς και η έρευνα και η καινοτομία αποτελούν τεράστιο κεφάλαιο για κάθε χώρα.  Δυστυχώς στην Κύπρο παρατηρούνται σοβαρά ελλείμματα.  Μεταξύ άλλων, επισημαίνεται ότι οι επιδόσεις των μαθητών σε διεθνές εξετάσεις είναι απογοητευτικές.  Όσον αφορά την τριτοβάθμια εκπαίδευση παρά την πρόοδο που παρατηρείται η Κύπρος δεν έχει ακόμα καταστεί ένα περιφερειακό ακαδημαϊκό κέντρο. Επιπρόσθετα, μόνο το 0,5% του ΑΕΠ διοχετεύεται προς την έρευνα και την καινοτομία. Είναι επιβεβλημένο όπως γίνουν οι απαραίτητες ενέργειες για να αντιμετωπισθούν αποτελεσματικά όλα τα συναφή ζητήματα.
  8. Είναι επίσης καθοριστικής σημασίας να επέλθει η αναβάθμιση της αποδοτικότητας στη δημόσια διοίκηση και τον ευρύτερο δημόσιο τομέα. Προς αυτή την κατεύθυνση είναι σημαντική η καλύτερη δυνατή αξιοποίηση του ανθρώπινου δυναμικού και της τεχνολογίας.  
  9. Θα πρέπει να αποκατασταθεί η αξιοπιστία του κράτους και των θεσμών. Απαιτείται επίσης ένα αφήγημα εφ’ όλης της ύλης και προς τα έσω και προς τα έξω.  Για αυτά θα πρέπει να γίνει μια σειρά διορθωτικών κινήσεων. Μεταξύ άλλων, είναι σημαντικό να αναβαθμισθεί σημαντικά το επίπεδο του δημόσιου βίου και να παταχθεί η διαφθορά και η διαπλοκή.  Εξ ίσου σημαντικό είναι να προωθηθεί η αξιοκρατία καθώς και ένα νέο κοινωνικό συμβόλαιο.
  10. Τελευταία αλλά όχι έσχατη η ανάγκη για επίλυση προβλημάτων που επηρεάζουν την καθημερινότητα και την ποιότητα ζωής του πολίτη σε μια ευρωπαϊκή χώρα, όπως είναι η ασφάλεια και η υγεία.  Η εγκληματικότητα, η μάστιγα των τροχαίων δυστυχημάτων, τα ναρκωτικά είναι ζητήματα αιχμής που θα πρέπει να δούμε ως κράτος, ως κοινωνία, ως οργανωμένα σύνολα. 

 

Η Κυπριακή Δημοκρατία απαραίτητα θα πρέπει να έχει μια πραγματιστική εξωτερική πολιτική και να αναβαθμίζει συνεχώς τους συντελεστές ισχύος.  Παράλληλα καθοριστικής σημασίας είναι η αλλαγή νοοτροπίας σε διάφορα επίπεδα. Βασικός στόχος πρέπει να είναι η ανάδειξη της χώρας μας ως κράτος πρότυπο καθώς και ως πυλώνα σταθερότητας και συνεργασίας στην Ανατολική Μεσόγειο και την ευρύτερη περιοχή.  Είναι επίσης ιδιαίτερα σημαντικό να εργαστούμε με τέτοιο τρόπο ώστε η ΕΕ να θεωρήσει την Κύπρο ως το νοτιοανατολικότερο σύνορό της.

 

* Ο Καθηγητής Ανδρέας Θεοφάνους είναι Πρόεδρος του Κυπριακού Κέντρου Ευρωπαϊκών και Διεθνών Υποθέσεων καθώς και του Τμήματος Πολιτικών Επιστημών και Διακυβέρνησης του Πανεπιστημίου Λευκωσίας.