Αθήνα, 21 Δεκεμβρίου 2014.
Του Χρήστου Ηλιόπουλου*
Όταν ένα παιδί υιοθετείται με νόμιμες διαδικασίες, δηλαδή με δικαστική απόφαση, εντάσσεται από πάσης απόψεως στη νέα οικογένειά του, που είναι αυτή των θετών γονέων του. Στο δημοτολόγιο, στο επίσημο πιστοπoιητικό γεννήσεως και σε όλα τα έγγραφα που σχετίζονται με το τέκνο, ως γονείς του φαίνονται οι θετοί γονείς του και σε κανένα σημείο δεν αναφέρεται ότι έχει υπάρξει υιοθεσία, ούτε βεβαίως τα ονόματα των φυσικών γονέων του, παρά μόνο στον φάκελλο της υποθέσεως στο Δημοτολόγιο, στον οποίο έχουν πρόσβαση μόνο όσοι έχουν έννομο συμφέρον.
Στις υιοθεσίες που έχουν συντελεσθεί με δικαστική απόφαση μετά τις 30-12-1996, οπότε άρχισε να ισχύει ο νόμος 2447/1996, το θετό τέκνο κληρονομεί μόνο τους θετούς γονείς του, διότι μόνο αυτοί θεωρούνται νομικώς γονείς του παιδιού. Με άλλα λόγια, το θετό τέκνο που έχει υιοθετηθεί μετά τις 30-12-1996 δεν κληρονομεί τους φυσικούς γονείς του, ούτε κάποιον άλλον εξ αίματος συγγενή του.
Στις υιοθεσίες όμως που έχουν συντελεσθεί πριν τις 30-12-1996, υπάρχει η δυνατότητα το θετό τέκνο να κληρονομεί τους φυσικούς γονείς του (και τους λοιπούς εξ αίματος συγγενείς της φυσικής οικογενείας του), υπό την προϋπόθεση ότι οι θετοί γονείς δεν έχουν υποβάλει στο δικαστήριο αίτηση και δεν έχει εκδοθεί δικαστική απόφαση που να εντάσσει το θετό τέκνο πλήρως στην θετή οικογένειά του και να το αποκόπτει επίσημως από τους φυσικούς γονείς και τους εξ αίματος συγγενείς του.
Στις περισσότερες των περιπτώσεων υιοθεσίας προ του 1996 ο θετός γονέας δεν έχει υποβάλει στο δικαστήριο τέτοια αίτηση που να εντάσσει πλήρως το θετό τέκνο στην θετή οικογένεια και να αποκόπτει τους νομικούς δεσμούς με την φυσική οικογένειά του.
Αποτέλεσμα αυτού είναι ότι για υιοθεσίες που έχουν γίνει πριν την 30-12-1996 το θετό τέκνο, που μπορεί να έχει ενταχθεί κοινωνικά πλήρως στη νέα, θετή οικογένειά του και να μην γνωρίζει καν ή να έχει αποξενωθεί από τους φυσικούς γονείς του, κληρονομεί τους φυσικούς γονείς του και τους εξ αίματος συγγενείς του, ακόμα κι αν αυτοί πεθάνουν μετά το 1996, εφόσον ως ανεφέρθη, η υιοθεσία έχει γίνει προ του 1996.
Στην υπ’ αριθ. 391/2013 απόφασή του ο Άρειος Πάγος έκρινε υπόθεση στην οποία η υιοθεσία ενός κοριτσιού είχε γίνει με απόφαση του Πρωτοδικείου Αθηνών το 1956. Ο εξ αίματος αδελφός του υιοθετημένου τέκνου, δηλ. του κοριτσιού, απεβίωσε το 2006 και το τέκνο υπέβαλε αίτημα να τον κληρονομήσει, διότι η υιοθεσία είχε συντελεσθεί προ του 1996 (ήδη από το 1956) και άρα εδικαιούτο να τον κληρονομήσει εξ αδιαθέτου, αφού ο θανών αδελφός της από την φυσική οικογένειά της δεν είχε αφήσει διαθήκη.
Η υπόθεση έφθασε να δικάζεται σε δεύτερο βαθμό, κατ’ έφεσιν στο Πολυμελές Πρωτοδικείο, το οποίο έκρινε, εφαρμόζοντας το νόμο με εσφαλμένο τρόπο, ότι η γυναίκα πλέον αυτή, που είχε υιοθετηθεί προ του 1996 (από το 1956) δεν είχε δικαίωμα να κληρονομήσει το μερίδιό της από την κληρονομία του θανόντος αδελφού της από την φυσική της οικογένεια.
Η υιοθετημένη άσκησε αίτηση αναιρέσεως στον Άρειο Πάγο, ισχυριζόμενη ότι το κατ’ έφεσιν δικάσαν δικαστήρίο είχε κάνει λάθος στην εφαρμογή του νόμου και ο Άρειος Πάγος πράγματι την δικαίωσε και έκρινε ότι η αναίρεσή της πρέπει να γίνει δεκτή. Σε μία απόφαση που ανήκει στις εξαιρέσεις, αφού η μεγάλη πλειοψηφία των αιτήσεων αναιρέσεως ενώπιον του Αρείου Πάγου απορρίπτεται, διότι τα κατώτερα δικαστήρια κρίνεται ότι έχουν ορθώς εφαρμόσει το νόμο, ο Άρειος Πάγος έκρινε ότι το Πολυμελές Πρωτοδικείο δεν είχε κρίνει ορθά και εσφαλμένως απέρριψε το αίτημα της υιοθετημένης γυναίκας να αναγνωρισθεί ότι κληρονομεί τον εξ αίματος αδελφό της.
Το σκεπτικό της αποφάσεως του Aρείου Πάγου είναι ότι εφόσον η συγκεκριμένη υιοθεσία είχει λάβει χώρα από το 1956, δηλ. προ της ισχύος του νέου νόμου στις 30-12-1996 και εφόσον προκύπτει ότι οι θετοί γονείς της υιοθετημένης ούτε είχαν αιτηθεί, ούτε είχε εκδοθεί δικαστική απόφαση που να εντάσσει πλήρως το υιοθετημένο τέκνο στην θετή οικογένεια αποκόπτωντας τους δεσμούς με την φυσική αυτού οικογένεια, το θετό τέκνο έχει δικαίωμα στην εξ αδιαθέτου κληρονομία του εξ αίματος αδελφού της, που απεβίωσε το 2006.
*Ο Χρήστος Ηλιόπουλος
είναι Δικηγόρος παρ’ Αρείω Πάγω,
Master of Laws.
www.greekadvocate.eu
[email protected]
[email protected]
