Μοιάζουν με θαύματα τούτα τα μικρά ανθρωπομορφικά ψωμάκια. Μεταφέρουν πανάρχαιες αντιλήψεις για τη ζωή, μα και πανάρχαιες ελπίδες για την ήττα του θανάτου. Είναι τα ψωμιά του Λαζάρου. Λαζάρια, λαζαράκια και λαζαρόψωμα τα λένε και τα ζυμώνουν παντού, στα νησιά, στην Κρήτη, ακόμη και στις περιοχές όπου ήκμαζε κάποτε ο Ελληνισμός. Τα πλάθουν οι μανάδες για τα παιδιά τους. Έτσι όπως έπλαθαν κάποιες άλλες μανάδες, σε χρόνους μακρινούς, τα ψωμάκια του Άδωνη. Τα χέρια των γυναικών εμπιστεύτηκε ο πολιτισμός μας για να διατηρήσεις τις αξίες του. Ίσως επειδή οι γυναίκες, που ζεσταίνουν στους κόρφους τους την κάθε καινούργια ζωή, μπορούν να κρατήσουν καλύτερα τα ιερά και τα θέσμια της παράδοσης.
Μοιάζουν με θαύματα τούτα τα μικρά ψωμάκια. Έρχονται από τα βάθη του χρόνου να μας θυμίσουν ότι θάνατος κι ανάσταση πορεύονται μαζί, είναι ξεχωριστές στιγμές της ίδιας αιώνιας κι αέναης πορείας που οδηγεί τελικά στον θρίαμβο της ζωής. Τούτες οι πανάρχαιες πεποιθήσεις οδήγησαν κάποτε τους προϊστορικούς Κρήτες να πλάσουν το θεϊκό δίδυμο της Μητέρας Θεάς και του Νεαρού Θεού της Βλάστησης. Κι αργότερα βρήκαν την καλύτερη έκφρασή τους στην ορθόδοξη λατρεία, εκεί όπου ο Λάζαρος πεθαίνει για ν’ αναστηθεί. Κι αυτόν τον τεθνεώτα Λάζαρο πλάθουν οι γυναίκες με ζυμάρι, του σταυρώνουν τα χέρια και του δίνουν ύφος μελαγχολικό, ίσως για να ταιριάζει κι αυτό με τη Μεγαλοβδομάδα που έρχεται. Η χαρά της ανάστασης θα φωτίσει τον κόσμο μια βδομάδα μετά, όταν θα στηθεί στο προσκυνητάρι της εκκλησιάς η εικόνα του Θεανθρώπου που δίνει το χέρι στον Αδάμ και στην Εύα, που ανασύρει τους πρωτόπλαστους από τον Άδη.
Προμηνύματα της άλλης ανάστασης είναι τα ψωμιά του Λαζάρου, ψηφίδες ενός εξαίσιου εθιμικού σκηνικού που έχει ως βασικό γνώρισμά του τη συμμετοχή του ανθρώπου στο Θείο Πάθος. Γεμάτες εκκλησιές, στολισμένοι επιτάφιοι, στεφάνια με λουλούδια της άνοιξης πάνω στους άδειους σταυρούς. Έτσι γιατί η Λαμπρή είναι η δική μας μεγάλη γιορτή. Κι έρχεται στην καλύτερη ώρα του χρόνου, όταν η ελληνική φύση σφύζει από ζωή και τ’ αμέτρητα χρώματα γίνονται πλουμίδια του τόπου, μα και πλουμίδια της ψυχής μας.
Τα αιώνια κι ακατάλυτα σύμβολα της παράδοσής μας διάλεξε και φέτος η (ευρύτερη) οικογένεια Νίκου και Μαρίας Ψιλάκη για να ευχηθεί Καλή Λαμπρή, Καλή Ανάσταση, πάντα με πλουμισμένες καρδιές!
Χρόνια Πολλά!
