ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ: «Η μουσική είχε αποφασίσει για μένα»

Του Φώτη Καλιαμπάκου

Ο τσελίστας Τιμόθεος Γαβριηλίδης-Πέτριν, ένας από τους πιο διακεκριμένους σολίστες της γενιάς του, απόφοιτος μεταξύ άλλων του σπουδαίου Curtis Institute of Music της Philadelphia και του New England Conservatory, μιλά στην Hellenic News of America για την ιδιαίτερη πορεία του στη μουσική, καθώς και για τις επερχόμενες εμφανίσεις του μαζί με άλλους τρεις διακεκριμένους εκπροσώπους της νεότερης γενιάς και τον κορυφαίο Λεωνίδα Καβάκο στο Μέγαρο Αθηνών.

Στις συναυλίες της 12η και 14η Φεβρουαρίου: “Kavakos and Friends” θα συμπράξουν επίσης ο Βασίλης Βαρβαρέσος (πιάνο), ο Αλέξανδρος Σακαρέλλος (βιολί) και ο Ηλίας-Ίων Λιβιεράτος (βιόλα).

Πώς αποφασίσατε να ακολουθήσετε μια σταδιοδρομία, ή καλύτερα, μια ζωή, στη μουσική; Πώς προέκυψε το ιδιαίτερο ενδιαφέρον σας για την κλασική μουσική; Γιατί βιολοντσέλο;

Δεν θα έλεγα ότι χρειάστηκε ποτέ να πάρω μια απόφαση. Η μουσική είχε αποφασίσει για μένα από νωρίς. Οι γονείς μου είναι πιανίστες και ο αδερφός μου βιολονίστας, επομένως η μουσική ήταν πάντα αναπόσπαστο κομμάτι της καθημερινότητάς μου ή ακόμα και το κέντρο της καθημερινότητάς μου. Όπως λένε: «Το μήλο κάτω από τη μηλιά θα πέσει»! Άλλωστε η «εξέγερση» και η «λιποταξία» δεν ήταν ποτέ το φόρτε μου. Ξεκίνησα πιάνο σε ηλικία 6 ετών και ένα χρόνο αργότερα έπιασα στα χέρια μου για πρώτη φορά το τσέλο. Ήταν ιδέα της μητέρας μου να δημιουργήσουμε ένα τρίο στην οικογένειά μας. Τα υπόλοιπα εκτυλίχθηκαν αρκετά ομαλά.

Πού σπούδασατε? Πώς επηρεάζεται η τέχνη σας από την ελληνική και τη ρωσική σας, αν μας επιτρέπεται η έκφραση, πλευρά;

Ξεκίνησα τις μουσικές μου σπουδές στο Κρατικό Ωδείο Θεσσαλονίκης στην Ελλάδα. Αυτά ήταν μερικά πραγματικά υπέροχα χρόνια. Το Ωδείο έφερε χρώμα στη ζωή μας και μια αίσθηση ότι ανήκουμε εκεί, καθώς και ο αδερφός μου και εγώ ήμασταν πολύ δεμένοι με τους συμμαθητές μας που μοιράζονταν τα ίδια όνειρα και φιλοδοξίες για τη μουσική. Έμοιαζε σαν να ήμασταν μέρος μιας οικογένειας, ή μάλλον, μιας «απόκρυφης λέσχης» νεαρών μποέμ, αποκομμένης από την κοσμική αστική πραγματικότητα γύρω μας.

Όταν έγινα 18 ετών, έγινα δεκτός στο “Curtis Institute of Music” στη Φιλαδέλφεια. Ήταν ίσως το μεγαλύτερο και πιο σημαντικό βήμα που άλλαξε τη ζωή μου και την καριέρα μου. Το πανεπιστήμιο αυτό διαμόρφωσε την ταυτότητά μου ως μουσικού και με έκανε να συνειδητοποιήσω πολλά πράγματα. Είμαι ακόμα πολύ στενά δεμένος με το “Curtis”. Αμέσως μετά, συνέχισα με το μεταπτυχιακό μου στο “New England Conservatory” στη Βοστώνη, όπου και ολοκλήρωσα τις σπουδές μου το 2021. Το να έχει κανείς ελληνικό και ρωσικό υπόβαθρο ήταν μια πρόκληση, ειδικά τα πρώτα χρόνια που προσπαθεί να ανακαλύψει τον εαυτό του. Θα έλεγα όμως ότι αυτός ο συνδυασμός ήταν ευεργετικός σε πολλές πνευματικές και δημιουργικές πτυχές τόσο της δικής μου όσο και της προσωπικότητάς του αδελφού μου. Επηρεαστήκαμε πολύ από τη ρωσική κουλτούρα – διαβάζοντας τη λογοτεχνία, παρακολουθώντας ρωσικές ταινίες και ντοκιμαντέρ και ακούγοντας ηχογραφήσεις τόσων μεγάλων Ρώσων μουσικών του 20ού αιώνα. Ταυτόχρονα το περιβάλλον γύρω μας στην καθημερινή μας ζωή ήταν βαθιά εμποτισμένο με ελληνική «γεύση», – αυτή την πολύ ιδιαίτερη ενέργεια και φως που είναι ακόμα από πολλές απόψεις ανέγγιχτη από τη γνωστή πραγματικότητα του δυτικοευρωπαϊκού και αμερικανικού κόσμου. Ήταν μια καλή συνταγή!

Ποια είναι η δημιουργική σας διαδικασία; Πώς προσεγγίζετε ένα νέο έργο για εσάς και πώς προσεγγίζετε ένα νέο (σύγχρονο) έργο;

Η προσέγγισή μου είναι η ίδια ανεξάρτητα από τη χρονική περίοδο στην οποία γράφτηκε το έργο. Γενικά τείνω να μετατοπίζω την προσοχή μου από μεγαλύτερες δομές σε μικρότερες. Εστιάζω πρώτα στην εποπτεία ενός κομματιού, το λεγόμενο περίγραμμα, προσπαθώντας να κατανοήσω την ουσία του. Μετά από αυτό προχωράω βαθύτερα σε λεπτομέρειες και τις μικρότερες επιμέρους ενότητες που θεωρώ ζωτικής σημασίας για τη φύση του κομματιού ή τις αισθάνομαι πιο κοντά στην καρδιά μου. Μετά προσπαθώ να ενοποιήσω αυτές τις εμπειρίες να «συνδέσω τις τελείες». Το ουσιαστικό στοιχείο της δουλειάς μας ως μουσικών δεν είναι μόνο ο ήχος. Ο χρόνος και ο χώρος είναι εξίσου σημαντικό μέρος – αποτελούν σημαντικές διαστάσεις της δημιουργικής μας διαδικασίας.

Υπάρχει χώρος για καινοτομία όταν παίζετε ένα κομμάτι όπως μια σουίτα του Μπαχ ή το Κοντσέρτο για βιολοντσέλο του Dvořák, κάτι που τόσοι ερμηνευτές του παρελθόντος έχουν προσεγγίσει στο παρελθόν; Τι νόημα έχει για έναν καλλιτέχνη να παίζεις τα μεγάλα έργα του παρελθόντος; Για το κοινό; Τι σημαίνει η κλασική μουσική για τους «κοινούς θνητούς» πέρα από τις δύο ώρες σε μια συναυλία;

Υπάρχει πάντα χώρος για καινοτομία. Η ακρόαση κλασικής μουσικής είναι σε μεγάλο βαθμό μια ενδοσκοπική διαδικασία, μια βαθιά πνευματική εμπειρία που στοχεύει στην ψυχή των ανθρώπων, συμπεριλαμβανομένης της ψυχής του ερμηνευτή. Οι συνθήκες και το αποτέλεσμα κάθε συναυλιακής εμπειρίας είναι διαφορετικές, καθώς η διάδραση, η αμφίδρομη ενέργεια μεταξύ κοινού και ερμηνευτή αλλάζει συνεχώς. Οι ζωντανές εμφανίσεις αποτελούν πάντα μια αποκάλυψη για όλους, ανεξάρτητα από τη μουσική που παίζεται. Είναι ένα είδος μέθεξης. Το μόνο που χρειαζόμαστε είναι ανοιχτά μυαλά, ανοιχτούς ορίζοντες χωρίς προκατειλημμένες προσδοκίες ή τα δεσμά προκαθορισμένων αντιλήψεων.

Ποιες είναι οι τελευταίες παραστάσεις/ηχογραφήσεις σας και ποια τα μελλοντικά σας σχέδια;

Τους τελευταίους μήνες είχα πολλές εμφανίσεις το «Trio Zimbalist», τόσο στις ΗΠΑ όσο και στην Ευρώπη. Τον περασμένο μήνα ηχογραφήσαμε το πρώτο μας άλμπουμ που πρόκειται να κυκλοφορήσει το επόμενο Φθινόπωρο με την «Curtis Studio Label». Η υπόλοιπη σεζόν θα είναι εξίσου συναρπαστική για μένα καθώς θα συνεχίσω να εμφανίζομαι ως σολίστ και σαν μέλος συνόλων μουσικής δωματίου και στις δύο ηπείρους.

Συνεργάζεστε πλέον τακτικά με τον Λεωνίδα Καβάκο. Θα μπορούσες να μας πείτε περισσότερα για αυτή τη μουσική εμπειρία και το επερχόμενο πρόγραμμα στο Μέγαρο Αθηνών;

Τον Λεωνίδα τον πρωτογνώρισα το 2014 στα ετήσια masterclasses που δίνει στην Αθήνα. Τα επόμενα χρόνια προσπαθούσα να παρακολουθήσω όσες από τις συναυλίες του μπορούσα στην ανατολική ακτή των ΗΠΑ από καθαρό θαυμασμό και σεβασμό για εκείνον και τη μουσικότητά του. Το 2021 μου τηλεφώνησε η Κρατική Ορχήστρα Αθηνών που μου ζήτησε να παίξω το Κοντσέρτο του Χάιντν υπό τη διεύθυνση του Λεωνίδα. Ένιωσα δέος, ήταν συγκλονιστικό για μένα!

Η συναυλία πήγε πολύ καλά – ήταν μια αξέχαστη εμπειρία. Από τότε, έχουμε συνεργαστεί πολλές φορές σε συναυλίες μουσικής δωματίου, συμπεριλαμβανομένης μιας συναυλίας για την Ουκρανία τον Απρίλιο του 2022. Ο Λεωνίδας ήταν απίστευτα υποστηρικτικός και δοτικός, τόσο ως άνθρωπος όσο και ως μουσικός. Οι συμβουλές, η φροντίδα και η σοφία του είναι πράγματα για τα οποία νιώθω βαθιά ευγνωμοσύνη. Σύντομα θα ξανασυνεργαστούμε στις 12 και 14 Φεβρουαρίου στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών. Το πρόγραμμα θα περιλαμβάνει μερικά από τα πιο διάσημα και αγαπητά στο κοινό έργα του ρεπερτορίου της μουσικής δωματίου.

Ο πατέρας σας κατάγεται από τη Ρωσία, μια χώρα με τεράστια πολιτιστική κληρονομιά που υπήρξε κέντρο κλασικής μουσικής για αιώνες, αλλά εσύ εμφανίζεσαι και εκτός των μεγάλων μητροπόλεων στην Ελλάδα και στις ΗΠΑ, μεταξύ πολλών άλλων. Υπάρχει διαφορά για τη «λειτουργία» της μουσικής μεταξύ αυτών των χώρων ή περιοχών;

Θα έλεγα ότι η λειτουργία της μουσικής δεν αλλάζει ανάλογα με το πού εκτελείται. Η μουσική είναι ίδια για όλους. Έχοντας παίξει σε πολλούς χώρους σε όλο τον κόσμο, ωστόσο, έχω δει ότι ο τρόπος που οι άνθρωποι ανταποκρίνονται στη μουσική είναι διαφορετικός. Στη Δύση, το κοινό αντιλαμβάνεται τον καλλιτέχνη ως πρωταγωνιστή ή ως το κέντρο του καλλιτεχνικού γεγονότος παρά ως «μεσολαβητή» για την ίδια τη μουσική, κάτι που πιστεύω ότι είναι προϊόν της μουσικής βιομηχανίας που βρίσκεται σε συνεχή και υπερβολικό φόβο για τις κενές θέσεις… Θεωρώ ότι οι άνθρωποι στην Ανατολή είναι πολύ πιο «περίεργοι», τείνουν να εξερευνούν και να εκτιμούν την ίδια τη μουσική ως οντότητα. Αλλά ας μην το πάρει κανείς «τοις μετρητοίς», μια απλή εντύπωσή μου!

* Ο Φώτης Καλιαμπάκος είναι μέλος της Ένωσης Μουσικοκριτικών Βορείου Αμερικής (MCANA)