ΔΥΟ ΕΥΧΕΣ, ΕΝΑΣ ΛΑΟΣ ΠΟΥ ΠΑΡΑΠΑΙΕΙ ΚΑΙ ΕΝΑ ΘΟΛΟ ΜΕΛΛΟΝ By Nicos Rolandis

Nico Rolandis

Υπουργός Εξωτερικών   1978-1983

Υπουργός Εμπορίου, Βιομηχανίας και Τουρισμού    1998-2003

Βουλευτής     1991-1996

Πρόεδρος του Κόμματος των Φιλελευθέρων   1986-1998

Αντιπρόεδρος της Διεθνούς των Φιλελευθέρων    1994-1998 

19 Ιουλίου 2017

Στις 28 Ιανουαρίου 1956 προτάθηκε στον Αρχιεπίσκοπο Μακάριο από τους Άγγλους, μέσω του Υπουργού Αποικιών Alan Lennox-Βoyd, το Σχέδιο Harding που προνοούσε αυτοδιάθεση σε 10 χρόνια, με ελάχιστη εμπλοκή των τουρκοκυπρίων.  Ήταν μια μοναδική ευκαιρία για την Κύπρο.  Ο Μακάριος όμως ήθελε να το βελτιώσει περαιτέρω, το απέρριψε.  Ο Lennox-Βoyd τότε σηκώθηκε και του είπε ψυχρά.  «Είθε ο Θεός να σώσει τον λαό σου».

Εξήντα ένα χρόνια μετά, τις πρωινές ώρες της 7^ης Ιουλίου 2017, αφού η Κύπρος πέρασε εν τω μεταξύ μέσα από «πυρ και σίδηρο», μέσα από περιπέτειες, πραξικόπημα, εισβολή και τουρκική κατοχή, ο Γενικός Γραμματέας των Ηνωμένων Εθνών Antonio Guterres, στο Crans Montana της Ελβετίας, μετά την κατάρρευση του διαλόγου, ευχήθηκε στους ηγέτες Αναστασιάδη και Akinci «Καλή τύχη σε όλους τους Κυπρίους στον βορρά και στον νότο».

Δυό ευχές λοιπόν.  Και οι δυό προς τους κυπρίους.  Μόνο που στη δεύτερη ευχή υπάρχει ο «βορράς» και ο «νότος», που δεν υπήρχε στην πρώτη ευχή.  Ο απολογισμός για το τι συνέβη για να προστεθεί ο «βορράς» και ο «νότος» στην ευχή αποτελεί μια θλιβερή ιστορία των ελλήνων και των τούρκων της Κύπρου που συνεχώς κυνηγούσαν το καλύτερο για τον εαυτό τους, αλλά τελικά πετύχαιναν το χειρότερο.  Μέχρι που κύλησαν στον πάτο «στου κακού τη σκάλα» όπως λέει και ο ποιητής Κωστής Παλαμάς.

Πολλοί Κύπριοι διερωτώνται που ευρισκόμαστε σήμερα.  Σε ποιο γιαλό αρμενίζουμε.  Μπορεί άραγε να επιχειρηθεί ξανά διάλογος για επανένωση;  Και αν επιχειρηθεί που θα καταλήξει;  Ποια λύση θα δοθεί στα θέματα ασφάλειας, του τουρκικού στρατού, των εγγυήσεων, των εδαφικών αναπροσαρμογών (Μόρφου), των περιουσιών, των εποίκων, της εκ περιτροπής προεδρίας, των μεγάλων και μικρών βέτο των τουρκοκυπρίων, των τεσσάρων ελευθεριών για τούρκους πολίτες, της παρθενογένεσης και σε αρκετά άλλα θέματα;

Ίσως καταβληθεί ακόμα μια προσπάθεια, μετά τις προεδρικές εκλογές, γιατί ο,τι γίνει πριν θα προσκρούσει στις πολλές φιλοδοξίες για την προεδρική καρέκλα.  Φυσικά το ερώτημα παραμένει:  Λύονται εθνικά θέματα μετά από μισόν αιώνα;  Τότε που το τρένο της λύσης ήταν στον σταθμό μας δεν ανεβήκαμε, γιατί κάποιοι δεν ήθελαν να ανεβούμε.  Τώρα τρέχουμε αλαφιασμένοι ξοπίσω του….

Τι θα γίνει όμως αν τελικά η ομοσπονδιακή λύση αποδειχθεί ανέφικτη;  Ποια θα είναι η μοίρα αυτού του όμορφου νησιού;  Πως θα αντιδράσουν και πως θα κινηθούν οι σημαντικοί παίκτες;

• Η Τουρκία: Η άποψη μου ήταν και είναι πως μετά τις Συμφωνίες του 1960 (τουρκικός στρατός στην Κύπρο και εγγυήσεις) και ιδίως μετά τον πόλεμο που κέρδισε το 1974, η Τουρκία, είτε ομοσπονδία έχουμε είτε άλλη λύση, θα επιμένει και θα έχει ρόλο στην Κύπρο.  Λόγω των δικών μας αμαρτιών και πελώριων λαθών της περιόδου 1960-1974 με αποκορύφωμα το πραξικόπημα, η Τουρκία κατόρθωσε να αιτιολογήσει τις δικές της αμαρτίες και κανείς δεν την καταδίκασε για το 1974.

• Η Ελλάδα θέλει να βοηθήσει, αλλά τα τελευταία 60 χρόνια δεν τα καταφέρνει αποτελεσματικά. Κατά καιρούς μας έδωσε καλές συμβουλές, σε άλλες περιπτώσεις όμως μας καθοδήγησε ή επενέβη λανθασμένα.  Το πραξικόπημα του 1974 είναι επίσης χρεωμένο στην Ελλάδα.  Στο ακραίο σημείο της Ανατολικής Μεσογείου που βρίσκεται η Κύπρος η Ελλάδα διαθέτει κάποια, όχι μεγάλη, πολιτική επιρροή. Δεν είναι εύκολο όμως να προσφέρει αποτελεσματική στρατιωτική κάλυψη.

• Για το Ισραήλ και τις αραβικές χώρες θα πω δυο λόγια: Καμιά χώρα, όσο φιλική και αν είναι, δεν είναι διατεθειμένη να θυσιάσει τα δικά της παιδιά εις όφελος μιας άλλης χώρας.  Ούτε μπορεί να αιτιολογήσει στους πολίτες της μια τέτοια θυσία.  Εκτός αν εξυπηρετούνται ουσιώδη εθνικά συμφέροντα.

• Η Ευρώπη μπορεί να προσφέρει κάποια θεσμική κάλυψη αλλά η αποτελεσματική εμπλοκή της είναι αμφίβολη. Άλλωστε με πολλές αποφάσεις η Ευρώπη απέδειξε πως η Τουρκία και τα συναφή συμφέροντα είναι πρωταρχικής σημασίας για την ίδια.  Να σημειωθεί επίσης πως η Κύπρος μπορεί να ανακόψει με βέτο την ένταξη της Τουρκίας στην Ευρώπη.  Είναι ένα σημαντικό όπλο, εφόσον η Τουρκία θα επιθυμεί την ένταξη αυτή.

• Οι βρετανοί θα είναι οι αριστοτέχνες του παρασκηνίου. Θα εποπτεύουν, θα παρακολουθούν και θα προωθούν τους στόχους τους, με επίκεντρο τις στρατιωτικές βάσεις τους και τα ευρύτερα συμφέροντα τους στην περιοχή.

• Και η Κύπρος; Το νησί με την ιστορία και τον πολιτισμό των 10.000 χρόνων;  Που πρόσφατα απέκτησε πιθανή προίκα δισεκατομμυρίων δολαρίων λόγω του φυσικού αερίου;  (που μπορεί να αποδειχθεί ευλογία ή κατάρα). Τι θα γίνει με την πατρίδα;

Παραθέτω πιο κάτω, ωμά και ρεαλιστικά, όλα τα ενδεχόμενα,  αν οι τελευταίες προσπάθειες για επανένωση αποτύχουν.  Τι θα γίνει όταν περάσει κάποιο χρονικό διάστημα, μια που ο πόλεμος για ελευθερία έχει αποκλεισθεί γιατί σαφώς θα οδηγήσει σε καταστροφή και οι δήθεν διαφωτίσεις της διεθνούς κοινότητας ισοδυναμούν, από πρακτικής πλευράς, με ένα μεγάλο μηδενικό;

1^ο Ενδεχόμενο:  Διχοτόμηση και έντονες προσπάθειες αναγνώρισης.  Η Άγκυρα θα φουλάρει τις πολιτικές και διπλωματικές μηχανές της προς την κατεύθυνση αυτή.  Η προσπάθεια θα είναι η Κύπρος να διχοτομηθεί και να δημιουργηθεί νέο αναγνωρισμένο κράτος στη σημερινή γραμμή κατοχής.  Θα γίνουν πρόσθετες μεγάλες τουρκικές και άλλες επενδύσεις και θα ανοικοδομηθεί η Αμμόχωστος.  Η Τουρκία θα είναι ο «Μεγάλος Αδελφός». Πιστεύω πως σε τέτοια περίπτωση η Άγκυρα θα διεκδικήσει, ίσως και με στρατιωτικά μέσα, ένα μεγάλο μερίδιο των υδρογονανθράκων.

Οι ελληνοκύπριοι ασφαλώς θα αντιδράσουμε έντονα με όλους τους τρόπους, με την βοήθεια της Ελλάδας και άλλων χωρών για να αποτρέψουμε την οριστική διχοτόμηση, που θα έχει σαν συνέπεια τουρκική πολιτική, στρατιωτική και οικονομική ηγεμονία στο 37% της Κύπρου.  Το αποτέλεσμα δεν μπορεί να προβλεφθεί.

2^ο Ενδεχόμενο:  Προσάρτηση των κατεχομένων εδαφών από την Τουρκία (37% του κυπριακού εδάφους).  Η Τουρκία προσάρτησε το 1939 την επαρχία της Αλεξανδρέττας (Iskenderun) η οποία ανήκε στην Συρία.  Στην περιοχή μας έγιναν και άλλες προσαρτήσεις τα τελευταία χρόνια:  Υψώματα Γκολάν της Συρίας και Δυτική όχθη της Ιορδανίας (από το Ισραήλ), Κριμαία της Ουκρανίας (από την Ρωσική Ομοσπονδία).  Η Τουρκία έχει δώσει πολλά δείγματα γραφής προς αυτή την κατεύθυνση τα τελευταία χρόνια.  Σε τέτοια περίπτωση ολόκληρη η κατεχόμενη περιοχή της Κύπρου θα ενσωματωθεί στον τουρκικό κορμό και θα καταστεί επαρχία της Τουρκίας, ίσως με ειδικό καθεστώς.  Θα υπάρξει επίσης διεκδίκηση υδρογονανθράκων.

3^ο Ενδεχόμενο:  Συμφωνημένο βελούδινο διαζύγιο Ελληνοκυπρίων και Τουρκοκυπρίων, με επιστροφή εδαφών προς τους ελληνοκυπρίους.  Σε τέτοια περίπτωση θα συμφωνηθεί η ύπαρξη δύο κρατών στην νήσο Κύπρο και θα κατανεμηθούν και τα κοιτάσματα υδρογονανθράκων.  Μια τέτοια λύση θα έχει ασφαλώς μεγάλες αντιδράσεις και ίσως συγκρούσεις στην ελληνοκυπριακή πλευρά, γιατί με ελληνική υπογραφή θα μοιρασθεί η Κύπρος στα δυό.

4^ο Ενδεχόμενο:  Το ενδεχόμενο αυτό μπορεί μια μέρα να υπάρξει αν δεν προσέξουμε, έστω και αν καταλήξουμε αρχικά σε ένα από τα άλλα ενδεχόμενα.  Είναι εφιαλτικό.  Είναι απίθανο αλλά όχι αδύνατο, γιατί η Τουρκία απεδείχθη πως είναι μια αυθαίρετη, απρόβλεπτη και επικίνδυνη χώρα.  Είναι η πιθανή πρόθεση της Τουρκίας να καταλάβει ολόκληρη την Κύπρο σε βάθος χρόνου, χρησιμοποιώντας την ισχυρή πολεμική μηχανή της. Ένα τέτοιο απαίσιο ενδεχόμενο θα έχει σαν πιθανές συνέπειες ελληνοτουρκικό πόλεμο, κατάρρευση της Νοτιανατολικής πτέρυγας του ΝΑΤΟ, κλυδωνισμό στην Ευρώπη, αντίδραση του Ισραήλ και άλλων χωρών.  Χρειάζεται όμως προσοχή.  Αυτό που έκανε η Τουρκία το 1974 ήταν επίσης απόλυτα απαράδεκτο.  Και όμως, εκμεταλλευόμενη τις συγκυρίες και τα λάθη μας, όπως και την αδυναμία του Ελληνισμού την εποχή εκείνη,  το έκανε.

Οι δυό ευχές, του Alan Lennox-Boyd και του Guterres επιπλέουν για την ώρα στα γαλανά νερά της Κύπρου .  Εύχομαι ο Θεός της Κύπρου αλλά και οι δικές μας σοφές αποφάσεις (συν Αθηνά και χείρα κίνει) να οδηγήσουν στην ειρήνη και στην ευημερία και  να αποτρέψουν κάθε κακό.